Από το efiveia.gr / Ευφροσύνη Αλεβίζου Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας – Ψυχοθεραπεύτρια / 08.2021
«Μαμά, φτιάξε μου ένα τοστ»
«Δεν βρίσκω το μαγιό μου!»
Φύγατε λοιπόν για τις καλοκαιρινές σας διακοπές και ο έφηβος απαιτεί να καλύπτετε όλες τις καθημερινές του ανάγκες χωρίς να συνεισφέρει ο ίδιος;
Προφανώς αυτή είναι μια κατάσταση που μεταφέρεται στο πλαίσιο των διακοπών σας από την καθημερινότητά σας στο σπίτι.
Αν ακούτε τις παραπάνω φράσεις από τον έφηβο, τότε αυτό είναι για μένα ενδεικτικό του ότι για κάποιον λόγο δεν καλλιεργήθηκε από την οικογένεια η εκπαίδευση στη συμμετοχή και την ευγενική διεκδίκηση στη διάρκεια των παιδικών χρόνων.
Ποτέ δεν είναι αργά όμως για την υιοθέτηση λειτουργικών προτύπων στην επικοινωνία και οι διακοπές είναι κατά τη γνώμη μου μια καλή ευκαιρία για την δρομολόγηση αλλαγών σε κλίμα χαλαρότητας.
Αν λοιπόν αντιμετωπίζετε μια τέτοια κατάσταση όπου ο έφηβος εκφράζει τα αιτήματά του μέσα από απαίτηση, υπονοώντας με τον τρόπο του ότι οι άλλοι είναι υποχρεωμένοι να εξυπηρετούν τις ανάγκες του χωρίς ο ίδιος να χρειάζεται να συνεισφέρει, τότε είναι καιρός να αλλάξετε τις δυναμικές της οικογένειας που συντηρούν αυτή την κατάσταση. Αφού αντιληφθείτε εσείς τι συμβαίνει στην οικογένεια, πώς μοιράζονται οι υποχρεώσεις και πως ισορροπούν οι ρόλοι, θα μπορέσετε να βοηθήσετε και τον εφηβο να αποκτήσει επίγνωση του τι ακριβώς συμβαίνει και να καταστρώσετε μαζί του στρατηγικές αλλαγής.
Κατευθύνετε τον έφηβο στο να μοιραστεί τις υποχρεώσεις, καλλιεργώντας ένα πνεύμα παιχνιδιού. Για να μπορέσετε όμως να το κάνετε αυτό, η προϋπόθεση είναι να παραμερίσετε τον θυμό σας, και για να παραμερίσετε τον θυμό σας θα πρέπει να σταματήσετε να παίρνετε τη στάση του εφήβου προσωπικά. Αν πιστεύετε ότι ο έφηβος σάς θεωρεί υπηρέτες του και γι’ αυτό δεν συμμετέχει στις καθημερινές υποχρεώσεις, τότε είναι αναμενόμενο να αφήνετε τον θυμό και το αίσθημα αδικίας να καθοδηγεί την προσέγγισή σας.
Αν όμως αλλάξετε την οπτική σας θεωρώντας ότι ο έφηβος δεν συμμετέχει επειδή δεν έχει εκπαιδευτεί σε αυτό, επειδή δεν έχει αναπτύξει εσωτερικό κίνητρο, επειδή λόγω της ηλικίας του και της φάσης ζωής όπου βρίσκεται δεν συμμερίζεται όπως οι ενήλικες την ανάγκη ανταπόκρισης σε καθημερινές υποχρεώσεις, τότε η προσέγγισή σας θα καθοδηγηθεί από την ανάγκη για καλλιέργεια νέων δεξιοτήτων.
Οι διακοπές είναι ευκαιρία για καλλιέργεια νέων προτύπων. Το γεγονός ότι βρίσκεστε μακριά από το σπίτι και την καθημερινή σας ρουτίνα, σάς δίνει την ευκαιρία να διακόψετε πρότυπα που έχουν αυτοματοποιηθεί. Συμπεριφερθείτε σαν εξερευνητές σε μια καινούρια κατάσταση και εμπλέξτε και τον έφηβο σε αυτό το παιχνίδι. Στα παιδιά και στους εφήβους αρέσουν οι περιπέτειες.
Γι’ αυτό και σας προτείνω να μετατρέψετε τις απλές καθημερινές υποχρεώσεις σε περιπέτειες εντάσσοντας το στοιχείο της ανακάλυψης, της δημιουργικότητας και του παιχνιδιού. Μην φανταστείτε ότι εννοώ κάτι δύσκολο, απαιτητικό και χρονοβόρο. Αντίθετα, σας ωθώ να απλουστεύσετε την καθημερινότητα μέσα στο πλαίσιο του μοιράσματος.
Πιστεύω ότι αναλώνετε πολύ περισσότερο χρόνο και ψυχική ενέργεια προσπαθώντας να επιβάλλετε στον έφηβο τη συμμετοχή, από το χρόνο και την ενέργεια που θα χρειαστείτε αν του κινήσετε το ενδιαφέρον για συμμετοχή. Αφήστε τον να πάρει πρωτοβουλίες.
Αναθέστε του μικρές «αποστολές» από τις οποιες θα αντλήσει αίσθημα επάρκειας και ικανοποίησης για τον εαυτό του. Εμπλακείτε μαζί του σε παιχνίδια ρόλων. Ένα «μυστικό» είναι ότι οι έφηβοι προτιμούν να δραστηριοποιούνται σε καταστάσεις που εμπεριέχουν δράση, κίνηση, επαφή με τη φύση.
Θα σας προτείνω τι να κάνετε και τι να μην κάνετε προκειμένου να ωθήσετε τον έφηβο σε μεγαλύτερο βαθμό συμμετοχής και υπευθυνοποίησης. Αρχικά θα σας προτείνω να μην μετατρέψετε την κατάσταση σε αναμέτρηση δυνάμεων. Να μην επικεντρώσετε στην ίδια τη συμπεριφορά του εφήβου, αλλά να επικεντρώσετε στις δυναμικές της οικογένειας που συμβάλλουν σε αυτή τη στάση του εφήβου απέναντι στις καθημερινές υποχρεώσεις. Το λάθος βρίσκεται στην απαίτηση για αλλαγή της στάσης του εφήβου. Δεν είναι δυνατό να αλλάξει η στάση του εφήβου, αν δεν αλλάξουν οι δυναμικές στους ρόλους που τις συντηρούν. Και, όπως ήδη γνωρίζετε από την εμπειρία σας, οι αλλαγές είναι αποτέλεσμα διεργασιών, όχι αποτέλεσμα ανταπόκρισης σε απαιτήσεις τρίτων. Ρίξτε λοιπόν μια προσεκτική ματιά στο πώς λειτουργείτε σαν οικογένεια, στο πώς διεκπεραιώνετε από κοινού καθημερινές υποχρεώσεις και επικεντρώστε στις αλλαγές που κρίνετε ότι χρειάζονται.
Αν διαπιστώνετε ότι ο έφηβος δεν συμμετέχει αρκετά σε καθημερινές υποχρεώσεις του σπιτιού και μάλιστα σε αυτές που τον αφορούν άμεσα, μην αντιδράτε σπασμωδικά, απαιτώντας από τη μια μέρα στην άλλη να αλλάξει και να δραστηριοποιηθεί στο μέγιστο βαθμό. Επίσης, μην πέσετε στην παγίδα της απόπειρας για επιβολή της εξουσίας σας: «θα το κάνεις επειδή το λέω εγώ». Μην πέσετε στην παγίδα της προσβολής και του χαρακτηρισμού του εφήβου: «Είσαι τεμπέλης και κακομαθημένος». Σας υπενθυμίζω ότι δεν υπάρχει τεμπέλης και κακομαθημένος έφηβος.
Στον βαθμό που η συμπεριφορά του εφήβου δείχνει αδιαφορία, απαίτηση και απροθυμία, αυτό είναι προϊόν του τρόπου με τον οποίο ισορροπούν οι σχέσεις μέσα στο οικογενειακό σας σύστημα. Ως γενικό κανόνα, σας προτείνω να αποφεύγετε τους χαρακτηρισμούς γιατί δημιουργούν θυμό και αντίδραση. Αν αισθάνεστε ότι χρειάζεστε να βάλετε μια ταμπέλα σε αυτό που συμβαίνει, σας προτείνω – αφού πρώτα ελέγξετε τον θυμό σας – να χαρακτηρίζετε τη συμπεριφορά και όχι τον ίδιο τον έφηβο: «Αυτή η συμεπριφορά δείχνει τεμπελιά, αδιαφορία. Ξέρω ότι δεν είσαι αδιάφορος και τεμπέλης. Έλα να με βοηθήσεις να το φτιάξουμε μαζί».
Χρησιμοποιήστε το χιούμορ ως όπλο. Προσέξτε όμως να μην μπερδέψετε το χιούμορ με την ειρωνεία γιατί η ειρωνία, όπως είναι αυτονόητο, δημιουργεί θυμό και πικρία και επιστρέφει ως μπούμερανγκ στη σχέση με τον έφηβο.
Σας προτείνω να μην προσπαθήσετε να επιβάλλετε στον έφηβο τη συμμετοχή. Η συμμετοχή δεν επιβάλλεται. Ο έφηβος θα επιλέξει να συμμετάσχει επειδή έχει δικό του εσωτερικό κίνητρο να το κάνει. Γι’ αυτό μην αναλώνεστε σε θεωρίες που εκλαμβάνονται από τον έφηβο ως κήρυγμα.
Μην επιδιώκετε τον εξαναγκασμό του γιατί είναι βέβαιο ότι ο ο έφηβος θα αντιδράσει με θυμό. Σας προτείνω να υιοθετήσετε πρακτικές λύσεις και να μην αφήσετε τέτοιου είδους ζητήματα να αποκτούν ψυχοσυναισθηματικές προεκτάσεις.
Μπορείτε να σκεφτείτε και να πείτε: «Είσαι τεμπέλης και κακομαθημένος. Αρκετά πια. Κουράστηκα να σε υπηρετώ. Από σήμερα θα έρχεσαι μαζί μου για ψώνια και θα με βοηθας να τακτοποιώ τα πράγματα.» Τι θα συμβεί όμως αν αντί για τις παραπάνω δηλώσεις προσεγγίσετε τον έφηβο με διαφορετικό τρόπο: «Πάμε μαζί για ψώνια για να προλάβουμε μετά να δούμε μια ταινία; Ή, μπορείς να κουβαλήσεις δυο σακούλες και να κουβαλήσω εγώ τις άλλες δύο για να τελειώνουμε πιο γρήγορα και να πάμε πιο νωρίς για μπάνιο;» Ζητήστε ένα συγκεκριμένο πράγμα από τον έφηβο κάθε φορά. Επιβραβεύστε τον για τη συμμετοχή του. Αν η συμμετοχή είναι αυθόρμητη, όπως σταδιακά θα αρχίσει να γίνεται αν αλλάξετε τη δική σας στάση, επιβραβεύστε τον διπλά. Αφήστε στο παιδί σας το περιθώριο να νιώσει τη χαρά και την ικανοποίηση της προσφοράς προς τους άλλους.
Αναρωτηθείτε για τα κίνητρά σας και προσδιορίστε τα. Τι θέλετε; Να μάθετε στο παιδί σας πώς να κάνει τις δουλειές; Ή να του δείξετε μέσα από τη στάση σας πόσο πιο ωραία είνα η καθημερινότητα όταν βοηθάμε ο ένας τον άλλο; Θα σας πρότεινα να επαναπροσδιορίσετε τα κίνητρά σας εστιάζοντας στην ενσυναίσθηση και το μοίρασμα γιατί αυτές είναι πολύτιμες αξίες ζωής που θα συνοδεύσουν τον έφηβο και στην ενηλικίωση.
Δημιουργήστε ως οικογένεια το πεδίο για όξυνση της συναισθηματικής νοημοσύνης του εφήβου και των υπόλοιπων μελών της οικογένειας και όχι το πεδίο για ανταγωνισμό και γκρίνια και σύγκριση της συνεισφοράς του καθενός.
Αν αντιληφθείτε γιατί ο έφηβος δεν συμμετέχει, θα αντιληφθείτε και τι ακριβώς συμβαίνει μέσα στην οικογένειά σας. Το ζητούμενό σας κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να είναι το να χρησιμοποιήσετε την κατάσταση ως ευκαιρία ώστε να κατευθύνετε τον έφηβο προς το να εκτιμήσει την αξία της ενσυναίσθησης, του μοιράσματος και της συμμετοχής.
Αν λοιπόν τα θέλει όλα στο πιάτο, βοηθήστε τον να παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο που θα του επιτρέψει να ετοιμάσει το πιάτο του όπως το θέλει και να το απολαύσει.
Σχόλια