Από το efiveia.gr/ Ευφροσύνη Αλεβίζου Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια / 08.2021
Ερώτημα αναγνώστριας
Ο γιος μου, 15 χρονών, δεν έχει ενδιαφέροντα, λέει ότι βαριέται συνεχώς, του λέω να τον απασχολήσω με κάποιες δουλειές και μου λέει δεν έχω όρεξη, βαριέμαι. Μας μιλάει κάποιες φορές απότομα και νομίζω ότι λέει αντίθετα από τα σωστά, δηλαδή απαντάει επίτηδες αρνητικά. Φέτος δεν θέλει να έρθει διακοπές μαζί μας. Τι να κάνω; Δεν ξέρω πώς να το αντιμετωπίσω.
Απαντά η Δρ. Αναπτυξιακής Ψυχολογίας-Ψυχοθεραπεύτρια Ευφροσύνη Αλεβίζου
Το πρώτο ζητούμενό σας θα πρέπει κατά τη γνώμη μου να είναι η διακοπή του φαύλου κύκλου στην μεταξύ σας επικοινωνία που συντηρεί την απότομη συμπεριφορά και την αντιδραστικότητα από πλευράς του γιου σας. Φαίνεται μέσα από την αφήγησή σας ότι ο γιος σας υιοθετεί προκλητική συμπεριφορά. Όπως λέτε, σας προκαλεί με το να «απαντάει επίτηδες αρνητικά». Σας προτείνω λοιπόν να ψάξετε το νόημα και τον στόχο αυτής της προκλητικότητας. Συνήθως οι έφηβοι αισθάνονται την ανάγκη να προκαλέσουν, όταν εκλαμβάνουν την προσέγγιση των ενηλίκων ως καταπιεστική ή και όταν την ακούνε ως «κήρυγμα» που δεν τους αφορά. Μήπως μέσα από την προσέγγισή σας προσπαθείτε να επιβάλλετε στον γιο σας αυτό που θεωρείτε σωστό; Μήπως ακόμα αναλώνεστε σε θεωρητικές αναλύσεις τις οποίες όμως δεν «ακούει» γιατί δεν εκφράζονται με έναν τρόπο που να τον αφορούν;
Διερευνήστε προσεκτικά την δική σας προσέγγιση για να ανακαλύψετε τι χρειάζεται να αλλάξετε προκειμένου να αποκαταστήσετε τη δίοδο επικοινωνίας με το παιδί σας. Όταν βλέπουμε ότι μια προσέγγιση δεν λειτουργεί, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται αλλαγή. Όταν επαναλαμβάνουμε τις απόψεις και τις επιθυμίες μας στα παιδιά μας χωρίς αποτέλεσμα, οφείλουμε να πάμε ένα ή και δύο βήματα πίσω, να αποστασιοποιηθούμε από την δυναμική που έχει δημιουργηθεί και να αποαυτοματοποιήσουμε τις διεργασίες. Τι εννοώ με αυτό; Με απλά λόγια, εννοώ ότι οι άνθρωποι μαθαίνουν να αντιδρούν με αυτοματοποιημένο τρόπο όταν τα πρότυπα στην επικοινωνία επαναλαμβάνονται. Και όταν τα πρότυπα είναι δυσλειτουργικά, τότε μαθαίνουν να απαντούν αυτόματα με δυσλειτουργικούς τρόπους.
Αν πάρετε μια απόσταση και παρατηρήσετε τους μεταξύ σας διαλόγους σαν να βλέπατε ένα βίντεο, είμαι σίγουρη ότι θα ανακαλύπτατε τις διαστάσεις στην επικοινωνία σας που έχουν αποκτήσει αυτόματο χαρακτήρα. Είναι μέρος του δικού σας ενήλικου ρόλου το να ξεκινήσετε την αποαυτοματοποίηση.
Δοκιμάστε διαφορετικές προσεγγίσεις του παιδιού σας. Αντί να προσπαθείτε να του επιβληθείτε, ανοίξτε έναν ειλικρινή διάλογο μαζί του προσπαθώντας να κατανοήσετε τον κόσμο του. Επίσης, παρατηρήστε πώς απαντάτε στην απότομη συμπεριφορά του. Μήπως γίνεστε και εσείς απότομοι συντηρώντας έτσι το αρνητικό συναισθηματικό κλίμα στην μεταξύ σας επικοινωνία;
Χρειάζεται να παρατηρήσετε προσεκτικά τις δικές σας αντιδράσεις και να τις αλλάξετε. Την επόμενη φορά που ο έφηβος θα σας προκαλέσει ή θα σας μιλήσει απότομα, προσπαθήστε να μην πάρετε τη συμπεριφορά του προσωπικά και να μην την ερμηνεύσετε ως πρόθεση να σας πάει κόντρα. Προσπαθήστε επίσης να μην εμπλακείτε στο παιχνίδι αναμέτρησης, αλλά να υιοθετήσετε έναν ρόλο ψύχραιμο που να εκτονώνει το κλίμα έντασης. Ακόμα και όταν σας μιλάει απότομα ο έφηβος, λειτουργήστε ως πρότυπο, δείξτε του εσείς μέσα από το δικό σας παράδειγμα ότι ο τρόπος αυτός δεν είναι αποδεκτός και δείξτε του επίσης άλλους τρόπους που να προάγουν τη συνεννόηση.
Αντιμετωπίστε τις καταστάσεις με χιούμορ και, αντί να εμπλέκεστε σε αγώνα επικράτησης του ενός σε βάρος του άλλου, εμπλακείτε σε παιχνίδι διακωμώδησης καταστάσεων και του εαυτού σας μέσα σε αυτές. Προσέξτε φυσικά να μην μετατρέψετε το χιούμορ σε σαρκασμό και ειρωνεία γιατί αυτό θα σας γυρίσει μπούμερανγκ παράγοντας εχθρότητα και δημιουργώντας απόσταση.
Όσο για τον κόσμο των ενδιαφερόντων του, δεν μου είναι ξεκάθαρο τι εννοείτε ακριβώς όταν λέτε ότι ο γιος σας δεν έχει ενδιαφέροντα και βαριέται. Εννοείτε ότι είναι ένας έφηβος αποσυρμένος συναισθηματικά και απομονωμένος κοινωνικά; Έχει παραιτηθεί από ενδιαφέροντα που είχε στο παρελθόν; Υπάρχει περίπτωση η «βαρεμάρα» που περιγράφετε να υποκρύπτει για παράδειγμα κατάθλιψη; Ποιο είναι με άλλα λόγια το συναισθηματικό υπόβαθρο της βαρεμάρας; Είναι βαρεμάρα που αντικατοπτρίζει συναισθηματική επιβάρυνση, στενοχώρια, καταθλιπτικό συναίσθημα και παραίτηση; Ή είναι βαρεμάρα που αντικατοπτρίζει την ανάγκη του εφήβου για ιδιωτικότητα και απομάκρυνση από τον κόσμο των ενηλίκων; Αν η βαρεμάρα συνδυάζεται με άλλα στοιχεία στη συμπεριφορά και τις εκδηλώσεις του που σας ανησυχούν σε σχέση με την ψυχική του υγεία και ευημερία, τότε αυτό είναι ένα ζήτημα που θα χρειαστεί να διερευνήσετε και να αντιμετωπίσετε άμεσα με την βοήθεια θεραπευτή.
Μήπως εννοείτε ότι ο έφηβος δεν έχει ενδιαφέροντα που να αποδέχεστε και να εγκρίνετε; Βαριέται μήπως να κάνει πράγματα που του υποδεικνύετε εσείς να κάνει; Αυτό είναι κάτι αναμενόμενο ως έναν βαθμό στη φάση ζωής που βρίσκεται το παιδί σας. Δεν χρειάζεται τα ενδιαφέροντά του να εκφράζουν δικές σας επιλογές. Δώστε του περιθώριο για πρωτοβουλία ώστε να διαμορφώσει τον κόσμο των ενδιαφερόντων του μέσα από τις δικές του επιλογές.
Από τη μια βαριούνται οι έφηβοι, από την άλλη όμως είναι πολύ απασχολημένοι με εσωτερικές διεργασίες αναζήτησης και διαμόρφωσης ταυτότητας. Βοηθήστε τον λοιπόν να βρει μια ισορροπία με την οποία να νιώθει καλά για τον εαυτό του. Τον πειράζει τον ίδιο που βαριέται; Το εκφράζει ως παράπονο για την ζωή του; Αν ναι, χρειάζεται να βοηθηθεί προκειμένου να εκφράσει το δυναμικό του με δημιουργικούς και ενδιαφέροντες τρόπους. Ή το εκφράζει ως αντίδραση σε δραστηριότητες που προσπαθείτε να του επιβάλλετε; Την συμμετοχή του σε δουλειές και τη συνεισφορά του σε καθημερινές υποχρεώσεις δεν μπορείτε να την επιβάλλετε. Μπορείτε να δημιουργήσετε το κλίμα μέσα στο οποίο ο έφηβος θα αποκτήσει το κίνητρο να συμμετέχει γιατί θα κρίνει ότι αυτό θα του προσφερει ικανοποίηση και αίσθημα επάρκειας.
Αν πιστεύετε ότι ο κόσμος των ενδιαφερόντων του χρειάζεται εμπλουτισμό, αυτή είναι μια καλή ευκαιρία να ρίξετε μια ματιά στον δικό σας κόσμο ενδιαφερόντων και στο πώς τον έχετε ή όχι μεταδώσει στο παιδί σας. Ποτέ δεν είναι αργά στη ζωή για να καλλιεργήσει κάποιος ενδιαφέροντα μέσα από τα οποία να εκφράζεται δημιουργικά. Μόνο που φυσικά τα ενδιαφέροντα δεν επιβάλλονται στους ανθρώπους, όπως δεν επιβάλλεται και το κίνητρο για την αναζήτησή τους. Αφού αποκαταστήσετε την επικοινωνία με τον έφηβο, θα μπορέσετε να δημιουργήσετε το πεδίο για ανταλλαγή απόψεων και να επηρεάσετε θετικά τις επιλογές και τα ενδιαφέροντά του.
Όσο για τις διακοπές, και αυτό είναι ένα πεδίο στο οποίο ο έφηβος προσπαθεί να εκφράσει τη διαφοροποίησή του. Ακούστε τον προσεκτικά. Δώστε του το περιθώριο να σας εξηγήσει τους λόγους που δεν θέλει να σας ακολουθήσει. Αλλάξτε τους όρους της δυναμικής. Αντί να σας «ακολουθήσει», δημιουργήστε για τον έφηβο το περιθώριο να συμμετέχει σε κάτι που τον ενδιαφέρει και που επιθυμεί να είναι μέρος του. Αυτή η αλλαγή περνά φυσικά μέσα από την αλλαγή στην μεταξύ σας αλληλεπίδραση.
Μαντεύω ότι, όπως είναι τώρα η μεταξύ σας σχέση, είναι αναμενόμενο και λογικό από πλευράς του να μην θέλει να έρθει μαζί σας. Αν όμως αλλάξουν οι όροι της σχέσης, είναι πολύ πιθανό να αλλάξει και η οπτική του για την συνύπαρξή σας στις διακοπές. Αν αντιπροτείνει κάτι που το θεωρείτε λογικό και πραγματοποιήσιμο, διαπραγματευτείτε το. Συνδυάστε τις επιθυμίες του με τα οικογενειακά σχέδια. Αλλάξτε την οπτική σας για τις οικογενειακές διακοπές και τότε είναι βέβαιο ότι θα αλλάξει και η οπτική του εφήβου.
Σχόλια