AP Photo/Pavlo Palamarchuk
Από το efsyn.gr / 05-06.03.2022
Είμαστε εδώ και 10 μέρες καρφωμένοι στις οθόνες των τηλεοράσεων, των υπολογιστών και των κινητών τηλεφώνων μας. Σε ζωντανή σύνδεση με την τραγωδία που είναι σε εξέλιξη στην Ουκρανία. Δεχόμαστε με αγωνία έναν χείμαρρο πληροφοριών, φιλτραρισμένων ή αφιλτράριστων από προπαγανδιστικές σκοπιμότητες, για την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων, τα ανελέητα χτυπήματα των ρωσικών δυνάμεων, τα απαντητικά πλήγματα του ουκρανικού στρατού.
Ακούμε σχοινοτενείς αναλύσεις διεθνολόγων και άλλων ειδικών για κάθε πιθανή πτυχή της ρωσικής στρατηγικής, της τακτικής της ουκρανικής κυβέρνησης, της απάντησης της Ευρώπης και των ΗΠΑ, των συνεπειών στην παγκόσμια οικονομία.
Αλλά ο πόλεμος δεν είναι κυρίως μια παρτίδα στη σκακιέρα του κόσμου, δεν είναι μια άσκηση επικοινωνιακής αποτελεσματικότητας αυτών που έχουν εισβάλει και αυτών που αντιστέκονται, δεν είναι η αναμέτρηση ισχύος των συγκρουόμενων, δεν είναι το πεδίο δοκιμής οπλικών συστημάτων, δεν είναι η βίαιη εκτόνωση αντιτιθέμενων συμφερόντων, δεν είναι καν η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, κατά τον Κλάουζεβιτς.
Ο πόλεμος είναι πάνω από όλα η δοκιμασία των ορίων της ανθρώπινης ύπαρξης, με απώτατο όριο τον βίαιο θάνατο. Ο πόλεμος είναι οι αδικοχαμένες ζωές, αμάχων και στρατιωτών. Είναι τα παιδιά και οι νέοι άνθρωποι που δεν θα μεγαλώσουν. Οι άνθρωποι που διαμελίζονται από τις βόμβες και καταπλακώνονται κάτω από ερείπια.
Ο πόλεμος είναι οι τρομαγμένοι που κρύβονται σε υπόγεια και καταφύγια, οι γονείς που δεν ξέρουν πώς να προστατέψουν τα παιδιά τους. Ο πόλεμος είναι οι τύψεις του στρατιώτη που διατάσσεται να ρίξει στο ψαχνό, αλλά και ο κυνισμός εκείνου που σκοτώνει με άγρια χαρά. Ο πόλεμος είναι η πείνα και η δίψα των ανθρώπων που ξεσπιτώνονται, τα μικρά βαλιτσάκια στα οποία προσπαθούν να χωρέσουν τα ελάχιστα της επιβίωσης.
Ο πόλεμος είναι οι κατεδαφισμένες πόλεις, τα εγκαταλειμμένα χωριά, οι παρατημένες σοδειές, κόποι μιας ζωής που γίνονται στάχτη. Πόλεμος είναι οι οικογένειες που χωρίζονται, είναι τα καραβάνια των προσφύγων που εγκαταλείπουν τις εστίες τους και συνωστίζονται στα σύνορα. Πόλεμος είναι η καλοσύνη των ξένων που σπεύδουν σε βοήθεια, αλλά και η καχυποψία και ο φόβος τους, όταν τα ποτάμια προσφύγων υπερχειλίζουν τα όρια ανοχής και υποκρισίας.
Ο πόλεμος είναι η επιτομή της ανηθικότητας και της απανθρωπιάς, ακόμη και όταν το να γίνεις ένοπλο μέρος του είναι όρος επιβίωσης.
~~~~~
Ξεφυλλίζοντας το βιβλίο της τρέλας
Τάσος Παππάς / Υπογράφουν
Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος τελείωσε το 1945. Η Σοβιετική Ενωση διαλύθηκε το 1991. Ο Ψυχρός Πόλεμος έκλεισε τον κύκλο του την ίδια χρονιά με την κατάρρευση του ενός πόλου. Κι όμως οι εκκρεμότητες που άφησαν ταλαιπωρούν τον πλανήτη. Ισως γιατί, όπως λέει ο Ουίλιαμ Φόκνερ «το παρελθόν δεν περνάει ποτέ, είναι μια διάσταση του παρόντος». Με αφορμή την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τα φαντάσματα του παρελθόντος επανεμφανίστηκαν και διεκδικούν χώρο στα μυαλά και στις ψυχές των ανθρώπων. Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία για γενοκτονία. Η Ρωσία επιστρέφει την κατηγορία. Ο πρεσβευτής της Ουκρανίας στον ΟΗΕ κάλεσε τον Πούτιν να κάνει ό,τι έκανε ο Χίτλερ στο καταφύγιό του, δηλαδή να αυτοκτονήσει. Ο Πούτιν καταγγέλλει τη Δύση ότι εξαπάτησε τη Ρωσία γιατί αν και είχε δεσμευτεί το 1991 ότι δεν θα επεκταθεί το ΝΑΤΟ, παραβίασε τις υποσχέσεις της και θέλει να περικυκλώσει τη Ρωσία.
Η Δύση αποκαλεί τον Πούτιν τσάρο ή Στάλιν και τον κατηγορεί ότι επιδιώκει την ανασύσταση της ρωσικής αυτοκρατορίας. Η Ρωσία έθεσε σε επιφυλακή τις πυρηνικές δυνάμεις της. Ο εκπρόσωπος της γερμανικής καγκελαρίας είπε ότι η Γερμανία δεν έχει πυρηνικά, έχει όμως αεροπλάνα που μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικά. Η συναρπαστικά επιπόλαιη αγγλική κυβέρνηση που έχει επικεφαλής ίσως τον χειρότερο πρωθυπουργό της πρόσφατης ιστορίας της είπε ότι δεν θα εμπλακεί στρατιωτικά στη σύρραξη, αλλά δεν θα ενοχληθεί αν Βρετανοί πολίτες πάνε να πολεμήσουν ως εθελοντές στην Ουκρανία. Ο υπουργός Οικονομίας της Γαλλίας Μπρούνο Λεμέρ δήλωσε ότι «θα σας γονατίσουμε, θα προκαλέσουμε την κατάρρευση της ρωσικής οικονομίας». Ο αντιπρόεδρος του συμβουλίου Ασφαλείας της Ρωσίας Ντ. Μεντβέντεφ απάντησε ότι «προσέξτε τα λόγια σας και μην ξεχνάτε ότι στην ανθρώπινη ιστορία οι οικονομικοί πόλεμοι πολύ συχνά μετατράπηκαν σε πραγματικούς».
Πολλοί αναλυτές, παρά τη σφοδρή αντίδρασή τους στην απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία, παρά την απέχθειά τους για το αυταρχικό καθεστώς που έχει στήσει ο Πούτιν, ασκούν κριτική στη Δύση γιατί έχασε την ευκαιρία με τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου να εντάξει τη Ρωσία στο ευρωπαϊκό σύστημα ασφαλείας και της συμπεριφέρθηκε όπως οι νικητές στην ηττημένη Γερμανία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Γερμανία ακύρωσε στην πράξη την πολιτική του Βίλι Μπραντ και ανακοίνωσε πρόγραμμα εξοπλισμών-μαμούθ ύψους 100 δισ. ευρώ. Κάποιοι τρόμαξαν γιατί δεν έχουν ξεχάσει ότι η Γερμανία ήταν υπεύθυνη για τους δύο παγκόσμιους πολέμους.
Νερό στον μύλο της εργαλειοποίησης της Ιστορίας έριξε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα: «Για άλλη μια φορά, όπως πολλές άλλες στην Ιστορία, τα όπλα που προέρχονται από τη Γερμανία στρέφονται εναντίον Ρώσων στρατιωτών. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διαβεβαιώσεις Σολτς για συμφιλίωση Γερμανίας και Ρωσίας ακούστηκαν ιδιαίτερα κυνικές. Η Γερμανία καλεί τα φαντάσματα όχι ενός ψυχρού πολέμου, αλλά ενός “καυτού” πολέμου... Πυροδοτούνται πολλοί θλιβεροί συνειρμοί, που εύκολα μπορούν να δώσουν πάτημα σε νεοναζί και τρομοκράτες. Η προμήθεια όπλων στους ιδεολογικούς κληρονόμους του συνεργού των ναζί, Στεπάν Μπαντέρα, μας κάνει, θέλοντας και μη, να διερωτηθούμε πόσο ολοκληρωμένη ήταν η διαδικασία αποναζιστικοποίησης στη Γερμανία μετά την ήττα στον Β′ Παγκόσμιο Πόλεμο;».
Τον γερμανικό κίνδυνο επισείει η Ρωσία. Πράγματι η αποναζιστικοποίηση της Γερμανίας ήταν κολοβή. Πολλά στελέχη των ναζί, μεγάλα και μεσαία, είτε έπεσαν στα μαλακά (μικρές ποινές) είτε βρήκαν καταφύγιο σε χώρες της Λατινικής Αμερικής, με τη βοήθεια των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ, σε κάποιες περιπτώσεις και του Βατικανού. Ο μόνος κίνδυνος που αντιμετώπιζαν ήταν η επιμονή του Σιμόν Βίζενταλ να τους κυνηγήσει, να τους εντοπίσει και να τους οδηγήσει στο εδώλιο του κατηγορουμένου για όσα αποτρόπαια είχαν διαπράξει. Κορυφαίοι παράγοντες του ναζιστικού συστήματος συνέχισαν να κατέχουν πόστα εξουσίας στη Δυτική Γερμανία και χρησιμοποιήθηκαν κυρίως από τις ΗΠΑ στην προσπάθειά τους να δημιουργήσουν συμπαγές μέτωπο εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης.
Η επιλεκτική ανάγνωση του παρελθόντος, οι βολικές ερμηνείες γεγονότων, η σκόπιμη δραματοποίηση περιστατικών, η αποσιώπηση των ενοχλητικών εκδοχών είναι μια πάγια τακτική των επιτιθεμένων. Αυτό κάνει σήμερα η Ρωσία αν και υπήρξε θύμα τέτοιων πρακτικών σε άλλες εποχές. Στοχοποιεί τη Γερμανία. Μπορεί ο κατά τον Ενγκελς πιο προικισμένος λαός της Ευρώπης να προχώρησε «ένα βήμα πιο πέρα από τον παραλογισμό, υποστηρίζοντας ενεργά την τυραννία» (Βίλχελμ Ράιχ «Γιατί επικράτησε ο Χίτλερ;» εκδόσεις Καστανιώτης σελ. 38), ωστόσο η σημερινή Γερμανία δεν έχει καμιά σχέση με τη Γερμανία του Μεσοπολέμου. Είναι μια δημοκρατική και οικονομικά ισχυρή χώρα και κάθε άλλη προσέγγιση είτε γίνεται εκ του πονηρού για να δικαιολογήσει επιθετικά αναθεωρητικές κινήσεις, είτε έχει στόχο να ξυπνήσει εφιαλτικές μνήμες για να διχάσει τις κοινωνίες. Φοβάμαι πως το βιβλίο της τρέλας έχει πολλές σελίδες ακόμη.
Ανάγωγα
Η ομάδα της Αριστεράς στο Ευρωκοινοβούλιο πρότεινε να περιληφθεί στο ψήφισμα για την Ουκρανία τροπολογία η οποία αναφερόταν σε κυρώσεις εις βάρος των Ρώσων ολιγαρχών και των κρυφών λογαριασμών τους σε φορολογικούς παραδείσους. Η ευρωομάδα της Δεξιάς (και οι δικοί μας της Νέας Δημοκρατίας) την απέρριψε. Γιατί; Ως γνωστόν στους φορολογικούς παραδείσους παρκάρουν τα λεφτά τους και Δυτικοί πλούσιοι, ανάμεσά τους και Ελληνες. Είναι τώρα η ώρα να αρχίσουμε να σκαλίζουμε τέτοια θέματα; Μπορεί να πέσουμε πάνω σε γνωστές φυσιογνωμίες.
~~~~~
Το δέος του πολέμου
Θωμάς Τσαλαπάτης / Ανοχύρωτη Πόλη
Ο πόλεμος είναι η στιγμή αυτή που κάνει όλους αυτούς τους τρόπους να μοιάζουν άλλοτε κακόφωνοι, άλλοτε πομπώδεις και άλλοτε γελοίοι.
Οι μέρες είναι επιτακτικές. Και σου ζητούν να πάρεις θέση. Οχι απλώς να επιλέξεις. Αλλά και να διαφημίσεις την επιλογή σου. Να την υπερασπιστείς απέναντι σε άλλες επιλογές. Να συνταχθείς και να διεκδικήσεις την αλήθεια σου. Οφείλουμε να είμαστε διαμπερείς. Αυτό επιτάσσει η εποχή. Και οι μέρες που είναι επιτακτικές.
Υπάρχει ένα αυτονόητο. Το γεγονός πως ο πόλεμος είναι το απόλυτο κακό. Και το δεδομένο πως οφείλουμε να είμαστε με κάθε λαό που δέχεται επίθεση. Οχι με τους επικεφαλής. Με αυτούς που κινδυνεύουν. Πέρα από αυτό το αυτονόητο δεν ξέρω τι υπάρχει. Δεν ξέρω αν υφίσταται καν αυτό το «πέρα από…».
Είναι το ίδιο το δέος απέναντι στον πόλεμο που με κάνει να νιώθω πως οι δικές μου απαντήσεις δεν έχουν καμία σημασία. Ακριβώς γιατί ο πόλεμος τοποθετεί τα πράγματα στην πραγματική τους κλίμακα. Τους δίνει το πραγματικό τους μέγεθος. Ορίζει τη θέση μας μέσα στην Ιστορία. Και κάνει καθετί φορέα της Ιστορίας. Τι νόημα έχει να γράψουμε πως καταδικάζουμε τον Πούτιν, πως το ΝΑΤΟ είναι κακό, πως η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ένας πολιτικός νάνος; Ποιος νοιάζεται;
Καλούμαστε διαρκώς να παίρνουμε θέση. Σαν να υπάρχει μια ημερήσια διάταξη που πρέπει να επεξεργαστούμε. Ομως ο πόλεμος είναι η στιγμή αυτή που κάνει όλους αυτούς τους τρόπους να μοιάζουν άλλοτε κακόφωνοι, άλλοτε πομπώδεις και άλλοτε γελοίοι. Είναι ο μεγάλος ρεαλισμός. Η ζωή στα πραγματικά της όρια και με την πραγματική της διακύβευση.
Ο πολιτισμός μας ορίζει πως οφείλουμε να ζούμε σε ένα ατελείωτο παρόν. Να μη σκεφτόμαστε, να μην μπορούμε καν να φανταστούμε πως τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μάς εξοργίζει για έναν ακόμη λόγο. Ακριβώς γιατί μας υπενθυμίζει πόσο ρευστά είναι όλα. Πόσο εύκολα οι τύχες μπορούν να αλλάξουν. Ακόμα και αν προκύπτει από δεδομένα που θα μπορούσαν να προβλεφθούν. Ακόμα και αν τα γεγονότα που οδήγησαν εδώ υπήρχαν εδώ και τουλάχιστον μία δεκαετία.
Ο πόλεμος πάντοτε θα μας ξαφνιάζει. Ακριβώς γιατί δεν είναι κάτι που μπορούμε να δεχτούμε ως παρόν. Είμαστε μαθημένοι να τον τοποθετούμε κάπου μακριά. Σε κάποιο παρελθόν. Σε κάποια άλλη ήπειρο. Οχι να μην τον αναγνωρίζουμε. Αλλά να τον καταλαβαίνουμε τόσο ώστε να μας υπενθυμίζει την καλή μας τύχη.
Και όμως. Για τόσους αιώνες ο πόλεμος ήταν πάντοτε αυτός που έδινε σχήμα στην Ιστορία. Μια αναγκαιότητα των συγκεκριμένων πολιτικών συστημάτων. Μια ανάγκη των ισχυρών ώστε να επαληθεύσουν την ισχύ τους. «Υπάρχουν φορές που ο πόλεμος ονειρεύεται τον εαυτό του» έγραφε ο Κλαούζεβιτς. Και για εμάς ο πόλεμος ορίστηκε ως ένας αδιανόητος εφιάλτης.
Ο πόλεμος είναι θάνατος 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Για τους ανθρώπους που τον βιώνουνε φυσικά. Αλλά, σε συμβολικό επίπεδο, και για όλους εμάς τους παρατηρητές του. Μια διαρκής υπενθύμιση της μαλακότητας των υλικών από τα οποία είμαστε φτιαγμένοι. Είναι το απότομο τέλος της κουλτούρας της αθανασίας εντός της οποίας ζούμε. Της κίβδηλης αιώνιας νεότητας και ευημερίας.
Που νομίζουμε πως βιώνουμε ενώ απλώς επιθυμούμε. Γιατί ο πόλεμος πρωτίστως μας υπενθυμίζει πως όσο μακριά και αν μοιάζει, βρίσκεται πάντοτε κάτω από τους δεσμούς, την καθημερινότητα και τις κοινωνικές μας σχέσεις. Και πως την κάθε στιγμή μπορεί να έρθει ξανά στην επιφάνεια.
Σχόλια