Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί τον κομματικό σχηματισμό που καθόρισε τη μεταπολίτευση με τις μεταμορφώσεις του να αποτελούν και ταυτόχρονες μεταμορφώσεις και μετατοπίσεις μιας ολόκληρης κοινωνίας.
Η κηδεία του Ακη Τσοχατζόπουλου πριν από περίπου δυο μήνες σήμανε το τέλος μιας προσωπικής πορείας και ταυτόχρονα το τέλος μιας εποχής. Ο Τσοχατζόπουλος δεν ενσάρκωνε μόνο την ιστορία του ΠΑΣΟΚ από τα χρόνια του ΠΑΚ στην Αλλαγή και από εκεί στη μετεξέλιξη του κόμματος στη σημιτική εποχή, αλλά ταυτόχρονα μετατράπηκε στα τελευταία του χρόνια σε σύμβολο της διαφθοράς, της αμετροέπειας της εξουσίας και σε ιδανικό εξιλαστήριο θύμα ενός ολόκληρου κακοφορμισμένου κόσμου.
Σε μεγάλο βαθμό το συμβολικό φορτίο κυριάρχησε της βιογραφίας. Και νομίζω πως δεν υπήρξε πιο ξεκάθαρη συμβολική εικόνα από αυτήν του τυλιγμένου με τη σημαία του ΠΑΣΟΚ φέρετρου του πρώην υπουργού. Σε επίπεδο σημειολογίας ήταν ο ίδιος ο πράσινος ήλιος αυτός που κηδευόταν τη μέρα εκείνη.
Τα γεγονότα γύρω από την εκλογή προέδρου στο ΚΙΝ.ΑΛΛ. έρχονται να συνομιλήσουν με αυτή τη σημειολογία. Η απρόσμενη αποχώρηση της Φώφης Γεννηματά για λόγους υγείας και οι αναταράξεις των ισορροπιών που προκάλεσε, ο απρόσμενα μεγάλος αριθμός υποψηφίων και η επιστροφή του Γιώργου Παπανδρέου στο προσκήνιο των κομματικών διαδικασιών είναι γεγονότα που περιγράφουν ένα θολό σκηνικό.
Θολό, τόσο σε επίπεδο πολιτικής κατεύθυνσης όσο και βαθύτερης αντίληψης της ταυτότητας ενός πολιτικού χώρου. Ταυτόχρονα, στις 18 του Οκτώβρη συμπληρώθηκαν σαράντα χρόνια από τότε που το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε για πρώτη φορά τη διακυβέρνηση της χώρας, σαράντα χρόνια από την περίφημη «αλλαγή». Και οι επέτειοι αποτελούν πάντοτε ιδανικές αφορμές απολογισμού, αναστοχασμού και –φυσικά– απόδοσης ευθυνών. Είναι η ίδια η συγκυρία αυτή που μας σπρώχνει να αναλογιστούμε τις πολλαπλές κληρονομιές που άφησε πίσω του το ΠΑΣΟΚ.
Το ΠΑΣΟΚ αποτελεί τον κομματικό σχηματισμό που καθόρισε τη μεταπολίτευση. Οι μεταμορφώσεις του αποτέλεσαν και ταυτόχρονες μεταμορφώσεις και μετατοπίσεις μιας ολόκληρης κοινωνίας. Μετατοπίσεις που παρήγαγαν τρόπους, αντιλήψεις και ανθρωπότυπους. Ενας απολογισμός μπορεί να περιλαμβάνει πολιτικές πράξεις και αποφάσεις, νομοθετήματα και στρατηγικές επιλογές. Ταυτόχρονα, όμως, δεν μπορεί να αγνοεί τις ενσαρκωμένες επιπτώσεις αυτών των επιλογών. Και αν σήμερα επιβιώνει κάτι από αυτή την παρακαταθήκη, είναι ακριβώς ο πολλαπλός κώδικας των πασοκικών χρόνων.
Δίπλα λοιπόν στις σημαντικές πολιτικές αλλαγές της πρώτης διακυβέρνησης ή στα δημόσια έργα του εκσυγχρονισμού που πολλοί θα επικαλεστούν ως καθοριστικές τομές στη σύγχρονη ιστορία της χώρας, σε ένα κείμενο απολογισμού πρέπει να καταγράψουμε και τις επιπτώσεις του συνόλου των τομών αυτών και σε προσωπικό επίπεδο. Η δημιουργία, για παράδειγμα, ενός ιδιότυπου «κοινωνικού κράτους» ήρθε ταυτόχρονα με μια αντίληψη για τον δημόσιο τομέα ως τρόπαιο.
Το δημόσιο ταυτίστηκε με το κρατικό και το κράτος με την εξουσία. Μια ολόκληρη γενιά γαλουχήθηκε με το όνειρο να βρει μια θέση στο Δημόσιο και από εκεί στην όσο το δυνατό λιγότερη εργασία και την πρόωρη σύνταξη. Η αδράνεια και το μούδιασμα υπήρξαν το δημιουργικό κυρίαρχο όνειρο μιας ολόκληρης γενιάς και ταυτόχρονα η ταφόπλακα του Δημοσίου προς όφελος των πολλών.
Η περιγραφή του Αγγελου Ελεφάντη για ένα «προσωποπαγές λαϊκιστικό κόμμα» μάς δίνει ουσιαστικά το φίλτρο απ’ όπου θα περάσει κάθε πολιτική του ΠΑΣΟΚ κληροδοτώντας μας μια πολύχρωμη σημειολογία: νεοπλουτισμός και γιάπικος ψευτοπροοδευτισμός, αχαλίνωτος δανεισμός και προσωπική κατανάλωση, αντιδιανοουμενισμός και επιδεικτικότητα, ρεμούλα και ρουσφέτι, συνδικαλισμός της συντεχνίας και του ατομικού συμφέροντος, ταύτιση της ευζωίας με την εξαχρείωση, ιδεολογικός σχετικισμός και ταυτοτικές μετατοπίσεις, ξεβλάχεμα και άνευ όρων ευρωπαϊσμός και τόσα ακόμη.
Η ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι η ιστορία της σταδιακής απονεύρωσης ενός συνόλου ριζοσπαστικών αιτημάτων όπως δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του ’60, κόπηκαν απότομα από τη δικτατορία των συνταγματαρχών και ήρθαν εκ νέου στην επιφάνεια στη μεταπολίτευση.
Τα χρόνια της κυριαρχίας του ΠΑΣΟΚ αφήνουν πίσω τους έναν τύπο ανθρώπου χαμένου στις ρωγμές της μετέπειτα κρίσης. Κάπου ανάμεσα σε μια αχώνευτη παράδοση και έναν προοδευτισμό με 0% λιπαρά και χωρίς πρόσημο, που πήρε δάνειο από το μέλλον με στόχο τη δική του καλοπέραση και παρέμεινε ζαλισμένος κάπου ανάμεσα σε μια απότομη ανέλιξη και την κακοτράχαλη πτώση του.
Εναν άνθρωπο ευθυνόφοβο και αμετροεπή ακόμη και τώρα, χωρίς εσωτερικές αναζητήσεις και αμφιβολίες για τον ρόλο του στη σωστή πλευρά της Ιστορίας. Χωρίς ενοχές, χωρίς δεύτερες σκέψεις, χωρίς καμία διάθεση αυτοκριτικής. Εναν διαρκή θριαμβευτή δεκαετίες μετά τη στιγμή του θριάμβου του.
Η ιστορία του ΠΑΣΟΚ είναι η ιστορία της νεοελληνικής αστοχίας. Και η κληρονομιά αυτή –δυστυχώς– δεν πέφτει στις πλάτες ακόμη ενός αρχηγού αλλά στο σύνολο της κοινωνίας.
Σχόλια