Μεγάλωσε σε αγροτική οικογένεια, σε μια πόλη με εργοστάσιο χάλυβα στην Πενσιλβάνια, έκανε πολλές μετακομίσεις και δουλειές ακόμα και γραμματέας για τους AC/DC. Ετσι, δεν ήταν δύσκολο για την οσκαρική ηθοποιό να ερμηνεύσει μια σύγχρονη Αμερικανίδα νομά, που περιπλανιέται με το βανάκι της, στη βραβευμένη με Χρυσές Σφαίρες ταινία «Nomadland» της Κλόι Ζάο. Και όπως τονίζει στην «Εφ.Συν.», «πραγματική ευτυχία είναι η δυνατότητα να επιλέγεις τον τρόπο που θέλεις να ζήσεις».
Οι επιλογές του ηθοποιού φανερώνουν την προσωπικότητά του. Αυτό δεν θα μπορούσε να είναι πιο αληθινό για μια καλλιτέχνιδα σαν τη Φράνσις ΜακΝτόρμαντ, τη μούσα των αδελφών Κοέν (και σύζυγο του Τζόελ Κοέν). Σαν ζωντανό εθνικό έμβλημα πια, η ΜακΝτόρμαντ δεν είναι διάσημη μόνο για το ταλέντο της αλλά και για τον ψυχικό πλούτο, την ειλικρίνεια και τη γενναιότητα με τα οποία επενδύει τον κάθε της ρόλο σε όλη τη διάρκεια της καριέρας της.
Από το «Φάργκο» το 1997 (για το οποίο βραβεύτηκε με Οσκαρ) μέχρι τις «Τρεις πινακίδες έξω από το Εμπινγκ, στο Μιζούρι» (2018, για το οποίο πήρε ακόμα ένα Οσκαρ) και τώρα την ταινία της Κλόι Ζάο «Nοmadland» (πάλι φαβορί για Οσκαρ), δεν έχει σταματήσει να μας εκπλήσσει με την εξαιρετική της ικανότητα να ξεχωρίζει το χρυσό ανάμεσα στη λάσπη, όπως και να επιδεικνύει τις πιο όμορφες κι ευγενικές πλευρές της ανθρώπινης ψυχής.
Στο ρόουντ μούβι «Nomadland» (Χρυσές Σφαίρες Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Δραματικής Ταινίας), η ΜακΝτόρμαντ παίζει μια γυναίκα 60 χρόνων, τη Φερν, που καταφεύγει σε μια νομαδική ζωή στις ΗΠΑ, προκειμένου να επιβιώσει με το μικρό μεροκάματο που κερδίζει κάνοντας χειρωνακτικές εργασίες. Η ταινία, που πλησιάζει το ύφος του ντοκιμαντέρ, είναι μια ωδή σε όλους εκείνους τους Αμερικανούς που έχουν εγκαταλειφθεί σε μια αδυσώπητη καπιταλιστική οικονομία, αλλά που ταυτόχρονα απορρίπτουν μια ζωή κλεισμένη μέσα σε τέσσερις τοίχους, χωρίς ορίζοντα.
• Εχετε συχνά υποδυθεί δυναμικές γυναίκες από αγροτικές περιοχές της Αμερικής. Τι είναι αυτό που σας φέρνει κοντά σε τέτοιους χαρακτήρες;
Κατάγομαι από μια εργατική αμερικανική οικογένεια. Μεγάλωσα σε αγροτικές περιοχές και αργότερα σε μια μικρή βιομηχανική πόλη κοντά στο Πίτσμπουργκ της Πενσιλβάνια. Αρα, ναι λοιπόν, εκπροσωπώ ανθρώπους που γνωρίζω, που με μεγάλωσαν.
• Η διαφορά είναι ότι εσείς έχετε βιώσει απαράμιλλη επιτυχία και ζείτε άνετα στο σπίτι σας στη Β. Καλιφόρνια. Η γυναίκα που παίζετε σε αυτή την ταινία έχει χάσει τα πάντα: τον άνθρωπό της και το σπίτι της. Πού βρίσκετε το σημείο επαφής μαζί της;
Δεν υπάρχει σχέση με τη ζωή μου. Ευτυχώς δεν έχω χάσει τους κοντινούς μου ανθρώπους εκτός από τους γονείς μου, που όμως έζησαν μια γεμάτη ζωή ώς τα βαθιά γεράματα. Δεν έχω χάσει κάποιον δικό μου άνθρωπο όπως η Φερν, αλλά βέβαια η δουλειά μου είναι να σας πείσω πως εγώ είμαι η Φερν, πως οι εμπειρίες της είναι και δικές μου. Το αν θα σας εμπνεύσω την εμπιστοσύνη σας ώστε να την ακολουθήσετε στον χώρο των συναισθημάτων της, εξαρτάται από τη δύναμη της τέχνης.
Αυτό που η Κλόι Ζάο κι εγώ επιζητούσαμε κάνοντας την ταινία είναι να κατευθύνουμε το κοινό προς έναν κόσμο που δεν έχει ξαναδεί, που όμως δεν του φαίνεται καθαρά ξένος. Οι άνθρωποι αυτοί, που ζουν σαν νομάδες στις ΗΠΑ, δεν είναι τρελοί. Το γεγονός ότι περιπλανιούνται από τόπο σε τόπο μπορεί να αυξάνει το στρες και το άγχος τους γιατί δεν ζουν μια συμβατική ζωή. Οδηγούνται όμως συνειδητά σε αυτόν τον τρόπο ζωής γιατί δεν στηρίζονται από την τοπική κυβέρνηση… Η ιστορία είναι μυθοπλαστική, βασίζεται όμως στην πραγματικότητα του τι σημαίνει να μένεις μόνος στον κόσμο, τον τρόμο και την ελευθερία, τη λύπη και τη χαρά τού να ζεις μόνος και να βασίζεσαι στις δικές σου δυνάμεις.
• Πηγαίνοντας πίσω στα χρόνια της νεότητάς σας, ήθελα να σας ρωτήσω αν τότε δουλεύατε για βιοποριστικούς λόγους, πριν αρχίσετε τη σταδιοδρομία σας ως ηθοποιός.
Ναι, άρχισα να δουλεύω όταν ήμουν περίπου 15 χρόνων. Επλενα πιάτα σε εστιατόρια, πρόσεχα παιδιά, τα γνωστά. Επίσης δούλευα όσο ήμουν φοιτήτρια, στο πανεπιστήμιο. Δούλεψα στην καφετέρια των θεατρικών σπουδών, στα σκηνικά και στο τμήμα των κοστουμιών. Τα καλοκαίρια ήμουν μάνατζερ σε μια επιχείρηση πλυντηρίων… Κάθε φορά που μετακόμιζα, όσο ήμουν φοιτήτρια, ξεπουλούσα τα πράγματά μου στο πεζοδρόμιο.
Ετσι εξοικονομούσα το ποσό που μου χρειαζόταν για τη μετακόμιση. Μάλιστα έτσι πούλησα μια φλογέρα μου, κάτι που μετάνιωσα πικρά. Το ανέφερα αυτό στην Κλόι και μου χάρισε μια φλογέρα! Γι’ αυτό βλέπετε τη Φερν να παίζει φλογέρα στην ταινία… Τι άλλο; Δούλεψα ταμίας σε ένα εστιατόριο στη Νέα Υόρκη, γραμματέας για το συγκρότημα AC/DC… Mε αυτά κατάφερα να τελειώσω τις σπουδές μου χωρίς καμία άλλη βοήθεια.
• Η ταινία φανερώνει την εξάρτησή μας από υλικά αγαθά και τον τρόπο που αυτά καθορίζουν τη θέση μας στην κοινωνία. Ωστόσο μιλάει για μια γυναίκα που, ενώ έχει χάσει τα πάντα στη ζωή της, διατηρεί ακόμα την αξιοπρέπειά της, την ακεραιότητά της. Εχετε κάποιο σχόλιο πάνω σ’ αυτό, τώρα μάλιστα που όλος ο κόσμος έχει καταλάβει εκ νέου τη σημασία των αρετών αυτών;
Ηταν μια απίθανη συγκυρία που μας έφερε όλους μαζί στο πλατό του «Νοmadland», που μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τους «van-dwellers», που περιπλανιούνται με τα βαν τους, και να πούμε την ιστορία τους σε αυτή την ιστορική στιγμή της πανδημίας, όπου όλοι μας περνάμε τον περισσότερο χρόνο κλεισμένοι στα σπίτια μας από τον περασμένο Μάρτιο. Εχω καθαρίσει πολλές ντουλάπες και ράφια από τότε… Η οικογένειά μου ήταν πάντα λιτή, το σπίτι μας είναι μικρό, oπότε πάντα έχω κατά νου να πετάω τα άχρηστα πράγματα…
Οταν όμως άρχισα να φαντάζομαι πώς θα ήταν να μένω σε ένα βαν, είδα πως κάποιος μπορεί να επιβιώσει σε πολύ μικρό χώρο. Μάλιστα γνώρισα έναν άνδρα που μένει σε ένα Prius Τοyota, έχοντας μετατρέψει το αυτοκίνητο σε έναν από τους πιο κομψούς χώρους που έχω δει! Ηταν κάποτε κεραμίστας και χρησιμοποίησε την τάβλα της κεραμικής για κουζίνα το πρωί και κρεβάτι τη νύχτα. Η κομψότητα της λιτότητας του χώρου! Σου έδινε να καταλάβεις πόσο λίγα πράγματα έχουμε πραγματική ανάγκη. Νομίζω ότι τώρα πολλοί από μας είμαστε σε θέση να αξιολογήσουμε τον βαθμό στον οποίο αφήσαμε το καπιταλιστικό σύστημα να μας ταΐζει το «πολύ» και να μας φοβίζει με το «λίγο». Νομίζω ότι ακόμα μας φοβίζει η λιτότητα, αλλά θα αναγκαστούμε να την αποδεχτούμε κάποτε.
• Η ταινία φέρνει στο φως το θέμα της κοινωνικής δικαιοσύνης. Εχετε κάτι να πείτε πάνω σε αυτό;
Είμαι 63 χρόνων και κατάγομαι από εργατικό σπίτι. Μεγάλωσα σε μια πόλη με εργοστάσιο χάλυβα στην Πενσιλβάνια. Εκεί τα παιδιά δούλευαν στο εργοστάσιο από τα 19 τους και με τον μισθό τους μπορούσαν να αγοράσουν αυτοκίνητο, να παντρευτούν, να κάνουν οικογένεια και, αργότερα, να ζήσουν με τη σύνταξή τους στο ίδιο μέρος, στο ίδιο σπίτι. Βέβαια το εργοστάσιο μόλυνε τα ποτάμια και τον αέρα, αλλά έδινε στους κατοίκους την ευκαιρία να κάνουν μια καλή ζωή. Αυτό δεν είναι δυνατό πια.
Η σκληρή χειρωνακτική εργασία δεν σου εξασφαλίζει τον βιοπορισμό σου πλέον. Κανείς δεν μπορεί να ζήσει με 500 δολάρια τον μήνα σύνταξη. Δεν μπορείς να έχεις σπίτι, να πληρώνεις τους λογαριασμούς σου. Πρέπει να συνεχίσεις να δουλεύεις ακόμα κι αν δεν έχεις σπίτι. Η Φερν λέει: «Χρειάζομαι δουλειά… μ’ αρέσει η δουλειά». Ετσι αισθάνομαι κι εγώ… Μ’ αρέσει και τη χρειάζομαι, όπως πολλοί άνθρωποι.
• Είναι απίστευτο το φαινόμενο της νομαδικής ζωής στην Αμερική, όταν λαμβάνουμε υπόψη ότι αυτή είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο!
Ακούστε με όμως… ακούστε με πολύ προσεκτικά γιατί αυτό που έχω να σας πω είναι σημαντικό. Οι άνθρωποι που συναντάμε στην ταινία «Nomadland» είναι άστεγοι με δική τους βούληση. Και νομίζω ότι δεν τους εκπροσωπούμε σωστά αν δεν κατανοήσουμε το γεγονός ότι οι van-dwellers έχουν πάρει τη ζωή τους στα χέρια τους αποφασίζοντας να μην ξοδέψουν τα χρήματά τους πληρώνοντας νοίκι ή δόσεις στεγαστικού δανείου. Δεν είναι άνθρωποι που τους έχουν πετάξει στον δρόμο. Εχουν ένα άλλο πρότυπο βίου, περιπλανιούνται με δική τους θέληση.
Σίγουρα έχουμε ένα οικουμενικό πρόβλημα στα χέρια μας κι αυτό είναι ο υπερπληθυσμός. Μάλιστα το πρόβλημα εντείνεται στις μεγαλύτερες ηλικίες. Κάποτε υπήρχαν χώροι στις κοινότητες για τους ηλικιωμένους, κάτι που δεν ισχύει πια. Η ταινία δείχνει μια ομάδα ηλικιωμένων που είναι ακόμα πρόθυμοι να δουλέψουν, αλλά που δεν δέχονται να κοιμούνται στον καναπέ των παιδιών τους ή να δίνουν όλα τα λεφτά τους σε νοίκι. Αντ’ αυτού ταξιδεύουν. Πιστεύω ότι το αμερικανικό πνεύμα είναι πολύ ανθεκτικό κι αυτό φαίνεται στην ταινία.
• Το ρήμα «μένω» έχει μεγαλύτερο βάρος όταν εκφέρεται από τους van-dwellers. Μιλήστε για το νόημα της ελευθερίας. Συμφωνείτε με φιλοσοφίες της Ανατολής, που πρεσβεύουν ότι η απόσχιση του ανθρώπου από την ανάγκη για υλικά αγαθά είναι ένας από τους υψηλότερους στόχους;
Νομίζω ότι η γενική τους φιλοσοφία είναι να μη φορτώνονται με αντικείμενα, να κρατάνε μόνο τα απολύτως απαραίτητα, γιατί απλά δεν έχουν τον χώρο. Σε όλα τα σημεία συνάντησης, ξεφορτώνονται κάποια πράγματα τα οποία μαζεύονται σε σωρούς που τους λένε «freepiles». Πρόκειται για ένα σύστημα ανταλλαγών υλικών αντικειμένων αλλά και γνώσης… Νομίζω ότι έχετε δίκιο… Υστερα από χρόνια κατήχησης πως επιτυχία σημαίνει να έχεις σκάφος, αυτοκίνητο, σπίτι, πολλά παιδιά –όλα αυτά τα πράγματα που μας διδάσκει η καπιταλιστική κοινωνία– κατανοούμε πως στην πραγματικότητα η αυτονομία, η ελευθερία, η δυνατότητα να επιλέγεις τον τρόπο με τον οποίο θέλεις να ζήσεις, είναι η πραγματική επιτυχία.
• Οι ρόλοι που παίζετε είναι πάντα ενδιαφέροντες γιατί είναι αναπάντεχοι. Η ερμηνεία σας ποτέ δεν ακολουθεί πρότυπα. Πρόσφατα παίξατε τη Λαίδη Μακμπέθ στην ταινία του συζύγου σας Τζόελ Κόεν. Αναρωτιέμαι πώς προσεγγίσατε έναν τέτοιο κλασικό ρόλο, μια από τις πιο αδυσώπητες ηρωίδες στην ιστορία του θεάτρου.
Προσπάθησα να μην αναλύσω ή να αιτιολογήσω τον φοβερό και φλογερό αυτόν χαρακτήρα. Νομίζω ότι ο Σέξπιρ ήθελε τη Λαίδη Μακμπέθ όπως την έπλασε: σφοδρή και φιλόδοξη μέχρι τρέλας… Ωστόσο για μένα η τρέλα της αυτή έχει να κάνει με τον χαμό των παιδιών της. Σχετικά με το αναπάντεχο των ρόλων μου, είναι η μεγαλύτερη επαγγελματική χαρά μου να κρατάω τον θεατή συνεχώς στη διαδικασία να μαντεύει.
• Στις τελευταίες ταινίες σάς έχουμε δει σε ρόλους που υπομένουν τον πόνο και την ερημιά. Επηρεάζουν οι ρόλοι αυτοί την προσωπική σας ζωή; Απομονώνεστε, π.χ., από την οικογένειά σας για να μπείτε στο κλίμα της μοναξιάς;
Από την αρχή της καριέρας μου έμαθα πως δεν ωφελούσε να ταυτίζομαι με τους χαρακτήρες μου και να φτάνω στα όρια της τρέλας! Απλά ξέρω να προσποιούμαι πολύ καλά.
Σχόλια