Η τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων της ΑθήναςBjörk - Oceania (2004)Σε φοβερό timing κυκλοφορεί τις προσεχείς ημέρες το δεύτερο (δύσκολο;) βιβλίο του δικού μας Τάσου Βαφειάδη με "Ιστορίες από την μουσική πλευρά της ζωής". Μία από αυτές προδημοσιεύουμε σήμερα, η οποία θα μας μεταφέρει σε έναν άλλο κόσμο, μια άλλη εποχή.
Τα ιδεώδη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων απέχουν παρασάγγας από τα αντίστοιχα των αγώνων της αρχαιότητας. Από την αναβίωσή τους το 1896 έως σήμερα, χρόνο με το χρόνο, οι αγώνες απομακρύνονται από τις αγνές προθέσεις και τα στεφάνια ελιάς. Κάθε χώρα που αναλαμβάνει την διεξαγωγή τους θέλει να εντυπωσιάσει και –κυρίως– να φέρει χρήματα στο ταμείο της. Και επειδή η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, η κάθε οργανωτική επιτροπή κάνει ό,τι μπορεί για να διοργανώσει μια άψογη τελετή έναρξης.
Για παράδειγμα, στη ναζιστική Γερμανία, στους αγώνες του Βερολίνου το 1936, στην τελετή έναρξης (για πρώτη φορά) ένας δρομέας μπήκε στο στάδιο κρατώντας το ολυμπιακό φως που με λαμπαδηδρομία είχε μεταφερθεί από το χώρο των αρχαίων αγώνων στην Ολυμπία. Ήταν μια κίνηση που είχε σκοπό να προπαγανδίσει τον ναζιστικό φυλετικό μύθο της άριας καταγωγής.Χρόνια αργότερα, το 1980 στη Μόσχα, η Σοβιετική Ένωση, θέλοντας να προβάλει τα επιτεύγματα του κομμουνισμού και να κερδίσει έδαφος στον Ψυχρό Πόλεμο, διοργάνωσε μια εντυπωσιακή έναρξη με χιλιάδες, απόλυτα συγχρονισμένους εθελοντές, που παρουσίαζαν μια απίστευτη εικόνα στα πανοραμικά πλάνα.
Τέσσερα χρόνια αργότερα στο Λος Άντζελες, οι ΗΠΑ απάντησαν με τον ιπτάμενο άνθρωπο-πύραυλο, κλείνοντας το μάτι σε όλο τον κόσμο για την επικράτησή τους στον Πόλεμο των Άστρων (ακόμα δεν είχε ανατιναχτεί στον αέρα το διαστημόπλοιο Challenger).
Μια από τις πιο εντυπωσιακές τελετές έναρξης ήταν αυτή της Βαρκελώνης το 1992, όταν ένας παραολυμπιονίκης τοξοβόλος άναψε τη δάδα των αγώνων μ’ ένα φλεγόμενο βέλος (μόλις είχε ακουστεί το “Θα σημάνουν οι καμπάνες” του Θεοδωράκη).
Τα πράγματα σε παγκόσμιο επίπεδο είχαν αλλάξει όταν η Ελλάδα διοργάνωσε ξανά τους αγώνες, αλλά η τελετή έναρξης δεν είχε πάψει ν’ αποτελεί ένα στοίχημα εντυπωσιασμού.
Για τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 προσλήφθηκε ως καλλιτεχνικός διευθυντής ο Δημήτρης Παπαϊωάννου και η επιτροπή ανέθεσε στην Björk να γράψει και να ερμηνεύσει ένα ειδικό για την περίσταση τραγούδι. Όπως θυμάται η ίδια, «Βασικά, οι άνθρωποι της Ολυμπιακής Επιτροπής μου ζήτησαν να φτιάξω ένα τραγούδι σαν το “Ebony and ivory” ή το “We are the world”. Αυτά έχουν πιασάρικες μελωδίες, αλλά σκέφτηκα ότι μπορεί να υπάρχει μια άλλη οπτική γωνία γι’ αυτό. Όταν, όμως, προσπάθησα να γράψω έναν ολυμπιακό στίχο, ήταν γεμάτος αθλητικές κάλτσες και κορδέλες. Κατέληξα να κατουριέμαι από τα γέλια». Έτσι, αναγκάστηκε να ζητήσει τη βοήθεια του ισλανδού ποιητή Sjón Sigurdsson, λέγοντάς του ότι θα χρειάζονταν κάτι «κατάλληλα επικό» για την Αθήνα. Ο Sigurdsson πήρε τόσο σοβαρά το ρόλο του, που παρακολούθησε ένα σύντομο σεμινάριο στο Πανεπιστήμιο του Ρέικιαβικ σχετικά με την ελληνική μυθολογία!
O Παπαϊωάννου ζήτησε από την Björk το τραγούδι να περιέχει την έννοια της «ενότητας». Τότε η τραγουδίστρια σκέφτηκε τον ωκεανό που, όπως είπε, «αγγίζει όλες τις ηπείρους, χωρίς να σκέφτεται φυλές, προκαταλήψεις και θρησκείες». Όταν το συζήτησε με τον Sigurdsson, αυτός συνέλαβε την ιδέα «για τον άνθρωπο που μεταλλάσσεται από πλαγκτόν σε ψάρι, σέρνεται έξω από τη θάλασσα και μετά σταδιακά εξελίσσεται μέχρι να φτάσει στους Ολυμπιακούς», όπως θυμάται η Ισλανδή τραγουδίστρια.
Το βράδυ της Τελετής Έναρξης, η Björk εμφανίστηκε για να τραγουδήσει το “Oceania” (αφού είχε σταθεί όρθια για δυο ώρες ώστε να την ντύσουν!). Το εντυπωσιακό φόρεμά της είχε σχεδιαστεί από την Σοφία Κοκοσαλάκη και φτιάχτηκε από 210 μέτρα ύφασμα. Καθώς τραγουδούσε ξετυλίχθηκε σιγά σιγά μια ουρά 900 τ.μ., που κάλυψε τους 10.000 αθλητές που βρίσκονταν μέσα στο στάδιο όπως το νερό τη Γη. Στη συνέχεια, πάνω στην ουρά προβλήθηκε ο παγκόσμιος χάρτης. Η καλλιτεχνικά άρτια σχεδιασμένη και υλοποιημένη βραδιά ολοκληρώθηκε μισή ώρα αργότερα, με τον Ολυμπιονίκη Νίκο Κακλαμανάκη (τελικά…) ν’ ανάβει τον βωμό στο Ολυμπιακό Στάδιο. Η υπερηφάνεια που αυτή η μικρή χώρα τα είχε καταφέρει ξεχείλιζε απ’ όλους.
Όλα αυτά τα λαμπερά σε μια άλλη Ελλάδα, που ζούσε σ’ έναν άλλο, δικό της κόσμο. Μόλις δεκαέξι μέρες αργότερα, το όνειρο θα τελείωνε και θα άρχιζε η ερήμωση των μέχρι πριν λίγο φωτισμένων –και πανάκριβων– σταδίων και κτηρίων. Ο ωκεανός της λήθης θα τα σκέπαζε όλα.
Πηγές
- “Berlin 1936”, olympic.org
- “Bjork, that dress and the extraordinary Athens 2004 Opening Ceremony”, olympic.org, 4 Jun 2018
- “Los Angeles 1984: An indelible legacy”, olympic.org, 13 Sep 2020
- McNair J., “Björk: Passions in a cold climate”, Independent, 13 Aug 2004
- “Moscow 1980: Forty years on”, olympic.org, 19 Jul 2020
- “Snapped: the flaming arrow at the Olympic Games Barcelona 1992”, olympic.org, 24 Aug 2018
- Ντάνου M., “Ελληνικό: 13 καλοκαίρια μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας”, H Καθημερινή, 28 Αυγ 2017
- Ψαρράς Δ., Η μαύρη βίβλος της Χρυσής Αυγής, Αθήνα, Εκδόσεις Πόλις, 2012, σ. 255.
(Το “Ιστορίες από τη μουσική πλευρά της ζωής” (Εκδόσεις Ζήτη) είναι το δεύτερο μουσικό βιβλίο του Τάσου Βαφειάδη και εκτείνεται σε πέντε ηπείρους και τρεις αιώνες. Είναι μια μεγάλη νοερή εκδρομή στις ΗΠΑ την περίοδο της Ποτοαπαγόρευσης, στη ρατσιστική Αλαμπάμα με τη Nina Simone, στην Ύδρα του Leonard Cohen, στην έκρυθμη Αθήνα της δεκαετίας του ’60 μαζί με τους Rolling Stones, στο Λονδίνο με το κίνημα “Ροκ Ενάντια στον Ρατσισμό”, στα γκέτο του Μπρονξ της Νέας Υόρκης με υπόκρουση χιπ χοπ, στην Τζαμάικα με τον Bob Marley, στο Μπουένος Άιρες με τον Astor Piazzolla, στην Ιαπωνία ακούγοντας μουσική με το πρώτο Walkman, στα νοσταλγικά 80’s με τους a-ha, στη Θεσσαλονίκη με τους U2. Ιστορίες μουσικής από τη ζωή, για τη ζωή, με αποκλειστικές αφηγήσεις από τους Calexico, Anne Clark, Madrugada, Tuxedomoon κ. ά.)
Σχόλια