Το 2014 συνέβη το τραγικό ναυάγιο στο Φαρμακονήσι. Κατά τη διάρκεια ρυμούλκησης από τις λιμενικές αρχές ενός πλοιαρίου, στο οποίο επέβαιναν πρόσφυγες, ανετράπη με αποτέλεσμα να πνιγούν έντεκα άνθρωποι, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν μικρά παιδάκια. Για την ιστορία, ο τότε Επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης Νιλς Μούιζνιεκς είχε χαρακτηρίσει τη συγκεκριμένη υπόθεση «υπόθεση αποτυχημένης μαζικής απέλασης», δηλώνοντας ουσιαστικά με σαφήνεια ότι επρόκειτο για απόπειρα αποτυχημένης επαναπροώθησης από την πλευρά του ελληνικού λιμενικού σώματος. Τότε, όπως και τώρα με το ναυάγιο της Σάμου, είχαν συμβεί διάφορα παράδοξα: Ο μοναδικός εκπρόσωπος του κράτους ο οποίος είχε ζητήσει δημόσια συγγνώμη από τις οικογένειες των προσφύγων για το φρικτό αυτό συμβάν, ήταν ο αρχηγός του Λιμενικού Σώματος, τον οποίο αποδοκίμασαν έντονα για το λόγο αυτό, ζητώντας του εξηγήσεις, οι συνδικαλιστές συνάδελφοί του.
Η ανακρίτρια που ανέλαβε τη διερεύνηση της υπόθεσης εξέδωσε διάταξη με την οποία απαγόρευε την τηλεοπτική μετάδοση της εκπομπής «Πρωταγωνιστές», με την αιτιολογία ότι, επειδή πραγματεύεται την υπόθεση του συγκεκριμένου ναυαγίου για το οποίο διενεργείται κύρια ανάκριση, πιθανολογείται η παραβίαση της μυστικότητας της ανάκρισης αυτής.
Τέλος, το Ναυτοδικείο Πειραιά το οποίο διερεύνησε τις ποινικές ευθύνες των λιμενικών έθεσε, προς έκπληξη κανενός, την υπόθεση στο αρχείο. Το ενδιαφέρον της αρχειοθέτησης αυτής ήταν ότι είχαν ληφθεί υπόψη ως έγκυρες και αξιόπιστες οι καταθέσεις των διασωθέντων, στις οποίες υποτίθεται ότι ευχαριστούσαν το λιμενικό για τη βοήθειά του, ενώ οι καταθέσεις αυτές προέκυψε ότι λήφθηκαν με τη χρήση διερμηνέων που δεν γνώριζαν ούτε ελληνικά ούτε τη γλώσσα την οποία μετέφραζαν(!) και για το λόγο αυτό, ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βάρος των διερμηνέων.
Αναφέρομαι σε αυτήν την όχι και τόσο μακρινή ιστορία για να πω ότι τα «παράδοξα» δεν σπανίζουν όταν θέλουμε να συγκαλύψουμε ή να αποκρύψουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, όχι μόνο επιμέρους ευθύνες κρατικών οργάνων, αλλά το πρόβλημα το ίδιο. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα και με το ναυάγιο της Σάμου: η ποινική δίωξη σε βάρος του πατέρα, του πατέρα-πρόσφυγα, του πατέρα που χάνει το παιδί του με τόσο οδυνηρό τρόπο, συνιστά μια «συγκάλυψη», μια απόκρυψη, μια μετονομασία για τις μετακινήσεις πληθυσμών, για τον πόλεμο και την προσφυγιά, για το πώς ζούμε, πώς συμβιώνουμε με αυτό.
Η ποινικοποίηση του πατέρα που κουβαλάει μαζί του στο ταραχώδες και -προφανώς- επικίνδυνο ταξίδι το παιδί του συνιστά μια «κανονικοποίηση» της συμπεριφοράς του και μια απο-δραματοποίηση του προσφυγικού φαινομένου. Ασκούμε ποινική δίωξη στον πρόσφυγα πατέρα, όπως την ασκούμε σε βάρος του υπερφίαλου πατέρα που δίνει το γρήγορο αυτοκίνητό του στον ανήλικο γιο του. Αλλά η αναγκαστική μετακίνηση μιας οικογένειας λόγω πολέμου, δεν είναι επιλογή ούτε επικίνδυνο σπορ στο οποίο οφείλεις να αναλάβεις την ευθύνη της αυτοδιακινδύνευσής σου. Το γεγονός ότι αυτά τα απλά, έως και παιδικά σχήματα, δεν είναι αυτονόητα, δείχνει το μέγεθος και το βάθος του προβλήματος. Η ποινική ευθύνη, ως η κατεξόχην ατομική ευθύνη, έρχεται να καταπιεί κάθε έννοια συλλογικού που είναι εγγεγραμμένη στον άνθρωπο-πρόσφυγα: συλλογική μετακίνηση, συλλογικό πρόβλημα, συλλογική διαχείριση.
Στην προκειμένη περίπτωση, όχι απλώς αποκρύπτουμε το πρόβλημα αλλά το μετατοπίζουμε κιόλας. Εφεξής, καμία ευθύνη δεν θα έχουν τα κράτη για να παρέχουν προστασία στις ευάλωτες ομάδες, καμία ευθύνη διάσωσης οι λιμενικές αρχές, κανένας μηχανισμός δεν πρέπει να υφίσταται για τους πληθυσμούς αυτούς, που απερίσκεπτα περιφέρονται ανά την υφήλιο εκθέτοντας τα παιδιά τους σε αλόγιστους κινδύνους.
Θα έλεγε κανείς ότι η δίωξη αυτή έχει κάτι σχεδόν γκροτέσκο, εάν δεν ήταν τόσο επικίνδυνη: Όχι απλώς αγνοείται πλήρως ένα τμήμα της ελληνικής έννομης τάξης και του δικαιικού μας συστήματος, δηλαδή όλο το προσφυγικό δίκαιο, αλλά δημιουργεί και ένα άλλο κοινωνικό αφήγημα, βαθιά αντιδραστικό, για την έννοια του ανθρώπου σε κίνδυνο, για τον πόλεμο, για την προσφυγιά. Και μου θυμίζει τη γιαγιά μου: Ήρθε και αυτή από τη Μικρά Ασία, μικρό παιδί μαζί με τα εννιά της αδέρφια -ποινικά υπόλογος και ο προπάππους μου- και τους πήγανε στην αρχή σε ένα νησί των Κυκλάδων και εκεί οι νησιώτες τους έδιναν νερό, αφού πρώτα έφτυναν επιδεικτικά στο ποτήρι. Είναι κρίμα να μη μαθαίνουμε τίποτα από την ιστορία, γιατί αυτή η αποτυχία δεν μιλάει για τους άλλους. De te fabula narrator (Για σένα μιλάει ο μύθος).
Από το efsyn.gr / 28-29.11.20 / Απόσπασμα στήλης Ασκήσεις Μνήμης /
Από τρωκτικά και κατσαρίδες, άλλο τίποτα / Γιάννης Η. Χάρης
Γλωσσαμύντωρ και η «Εποχή»; Ενα εξαιρετικό άρθρο από τη γνωστή νομικό και ακτιβίστρια για τα ανθρώπινα δικαιώματα Κλειώ Παπαπαντολέων πρόβαλλε η Εποχή της 15/11 στην πρώτη της σελίδα, ανάμεσα σε άλλα θέματα. Ο τίτλος, προσοχή, στην πρώτη σελίδα είναι: «Η θέαση της προσφυγιάς ως επικίνδυνου σπορ», και αποκάτω: «της Κλειούς Παπαπαντολέων».
Και καλά το Παπαπαντολέων, που το θέλει άκλιτο και η ίδια, όπως το ομοιοκατάληκτο επίθετό της η Λίνα Πανταλέων, ή ο Μάνος Κοντολέων, γενική: «του Κοντολέων».
Αλλά το αρχαιόπληκτο «Κλειούς», ενώ η ίδια γράφει πάντοτε «Κλειώς», όπως απάντησε σε σχετική ερώτηση; Εμπνευση λοιπόν της εφημερίδας. Που επίσης στην πρώτη σελίδα μετέτρεψε το «σαν» σε «ως»: «σαν επικίνδυνου σπορ» διαβάζουμε στον επίσημο ιστότοπο της εφημερίδας και όπου αλλού αναπαράγεται το άρθρο (left.gr π.χ.).
«Εμπνευση» είπα, ουσιαστικά ανεπίτρεπτη επέμβαση. Να αλλάζεις δηλαδή τη γλώσσα του άλλου, το ίδιο του το όνομα, για να το φέρεις στα μέτρα της δικής σου αρχαιοπληξίας ή της όποιας λογιοτατίστικης μόδας.
Γιατί μετράει μερικές δεκαετίες πια αυτή η μόδα, η αναστύλωση της γενικής σε -ούς, όταν εμείς οι ίδιοι, αμέσως πριν, προφέραμε την εξομαλισμένη (από τον 4ο-5ο αιώνα μ.Χ., μας διαβεβαιώνει ο Γ. Ν. Χατζιδάκις) γενική σε -ώς: της Κλειώς, της Θεανώς, και φυσικά της Γωγώς και της Ζωζώς. Που ευπρεπίστηκαν κι αυτά σαν «Γωγούς» και «Ζωζούς»!
Σίγουρα δεν ξεχνάμε πως η γλώσσα αλλάζει κατά τα γούστα της, για την ακρίβεια: κατά τα γούστα της γλωσσικής κοινότητας. Και πως ο λόγος για τη γλώσσα, όπως επέμενε ο σοφός Τάσος Χριστίδης, είναι λόγος για την κοινωνία.
Τη βλέπουμε όμως τότε την αβάσταχτη κάποιες φορές γελοιότητά μας στον καθρέφτη της γλώσσας;
Σχόλια