Από το efsyn.grΔήμητρα Αθανασοπούλου 29.09.19
Το ντοκιμαντέρ του Μάρκου Γκαστίν «Μέχρι τη θάλασσα-As far as the sea» και ο τρόπος που προσλαμβάνουμε το ανάπηρο άτομο ● Είναι ευρέως αποδεκτό πως το πρόβλημα δεν είναι η αναπηρία καθαυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αναπαράγονται τα στερεότυπα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις.
Ανθρωποι όχι τόσο ανθρώπινοι, ούτε τόσο συνηθισμένοι, φιγούρες τραγικές και εξαρτημένες που δεν συναντάμε στην καθημερινότητά μας. Αυτά είναι κάποια από τα «νομιμοποιημένα στερεότυπα» που καταλήγουν στην κατασκευή της εικόνας του ανάπηρου ως «μη κανονικού». Και για τους μη κανονικούς η προσβασιμότητα στην κοινωνία δεν είναι δεδομένη καθώς συνηθίζουμε να τους ωθούμε στο περιθώριο.
Η αναπηρία, ως κοινωνικά κατασκευασμένη έννοια, συνδέεται με επιστημονικές, ιδεολογικές και πολιτικές αντιλήψεις. Πρόκειται για ένα αμιγώς πολιτικό ζήτημα, καθώς ο τρόπος που προσλαμβάνει μια κοινωνία την έλλειψη αρτιμέλειας ή την απουσία πλήρους λειτουργικότητας, καθορίζει τις προτεραιότητες στις πολιτικές ατζέντες και τις πρόνοιες που θα θεσμοθετηθούν.
Για ποιο λόγο ένα αναπηρικό αμαξίδιο δεν μπορεί να κινηθεί με ασφάλεια στους δρόμους της Αθήνας του 2019; Γιατί μας ξενίζει η εικόνα ενός ανθρώπου καθηλωμένου σε αναπηρικό αμαξίδιο να διασκεδάζει ανάμεσά μας σε έναν χώρο εστίασης;
Στην τέχνη -όπως και στα ΜΜΕ- υπάρχει μια τάση αναπαραγωγής του μύθου περί αναπηρικής δυστυχίας, ενίοτε σε σημείο συσχετισμού τεράτων και ΑμεΑ. Υπάρχουν, ωστόσο, και καλλιτέχνες που δεν αναπαράγουν προκατασκευασμένες πεποιθήσεις, αλλά αναδεικνύουν την πραγματική διάσταση της συνθήκης της αναπηρίας. Οπως ο Μάρκος Γκαστίν, μέσα από το «Μέχρι τη θάλασσα-As far as the sea», ενός ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε στην Κλινική Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης του ΚΑΤ στα τέλη του 2017 και αποτυπώνει την εξωτερική και εσωτερική πραγματικότητα των ανθρώπων που έχασαν την αυτονομία τους. Οι κάμερές του στήθηκαν με διακριτικότητα μέσα σε θαλάμους για να καταγράψουν την πολύμηνη πάλη των ασθενών και των δικών τους ανθρώπων.
Το ντοκιμαντέρ του Μάρκου Γκαστίν, που προβάλλεται στις «Νύχτες Πρεμιέρας» (29/9, 15.45, Δαναός 2), δεν αναδεικνύει μονάχα μια παραγκωνισμένη πλευρά της ιατρικής, αλλά συμβάλλει στο να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε και αντιμετωπίζουμε την έλλειψη σωματικής αρτιότητας.
Ο φακός του Ελληνογάλλου κινηματογραφιστή κατέγραψε τα συμβούλια των γιατρών, τις συναισθηματικές διακυμάνσεις των ασθενών και των οικείων τους, τα βασικά διλήμματα της ανθρώπινης ύπαρξης: ελπίδα ή αποδοχή, εστιάζοντας στον άνθρωπο και όχι στην αναπηρία.
Από τη στιγμή, λοιπόν, που ο ορισμός της αναπηρίας δεν είναι μόνο σωματοκεντρικός, η αναπαράσταση των ΑμεΑ στην τέχνη και στα ΜΜΕ είναι καθοριστικής σημασίας έτσι ώστε κάθε ενδογενής βλάβη, σωματική ή ψυχοσυναισθηματική να μην οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό τους.
Είναι, πλέον, ευρέως αποδεκτό πως το πρόβλημα δεν είναι η αναπηρία καθαυτή, αλλά ο τρόπος με τον οποίο αναπαράγονται τα στερεότυπα στις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις - αναπαραγωγή που επηρεάζει σε βάθος χρόνου τις πολιτικές που χαράζονται τόσο όσο αφορά την αποκατάσταση των ανάπηρων ατόμων όσο και την ενσωμάτωσή τους και την προσβασιμότητά τους στο δομημένο περιβάλλον.
Στη συνομιλία μας με γιατρούς από τμήματα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης διαπιστώσαμε πως οι κλίνες στην Ελλάδα είναι ελάχιστες και πως δεν υπάρχουν δημόσια κέντρα αποκατάστασης στην επαρχία.
Ο Νικόλαος Ρούσος, φυσίατρος στο τμήμα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης στο Ασκληπιείο Βούλας, μας εξήγησε πως η ελληνική πολιτεία αδυνατεί να ενσωματώσει τους αναπήρους της σε μια κανονικότητα, κάτι που δεν βοηθά τους ασθενείς του να αποδεχτούν την κατάστασή τους.
«Η προοπτική μιας κανονικότητας βοηθά τα άτομα με αναπηρίες στην αποδοχή. Εδώ και 20 χρόνια αγωνιζόμαστε να ανοίξουν κέντρα αποκατάστασης στην επαρχία. Η στελέχωση ήταν ένα πάγιο αίτημα της Εταιρείας Φυσικής Ιατρικής όπου ήμουν πρόεδρος, αλλά δεν προχώρησε με καμία κυβέρνηση», σημειώνει.
Γιατί η ελληνική πολιτεία έχει «παραχωρήσει» τη φυσική αποκατάσταση κατά κύριο λόγο στα ιδιωτικά κέντρα, κάτι που ενέχει τον κίνδυνο του εμπορίου ελπίδας; Για ποιο λόγο δεν υπάρχει καμία μέριμνα για δημόσια νοσηλεία αποκατάστασης, εκτός Αττικής, συμπεριλαμβανομένης της Θεσσαλονίκης; Σε τι οφείλεται το γεγονός πως τα 30 δημόσια Κέντρα Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης (ΚΕΦΙΑΠ), τα οποία δημιουργήθηκαν τη δεκαετία του ’90 από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα, υπολειτουργούν ή δεν λειτουργούν καθόλου καθώς παραμένουν μη στελεχωμένα παρ' όλο που διαθέτουν τον απαραίτητο εξοπλισμό;
Τα παραπάνω ερωτήματα περιμένουν μια απάντηση εδώ και δεκαετίες. Το μόνο βέβαιο είναι πως για να βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής των ανάπηρων ατόμων, θα πρέπει να αλλάξει ο τρόπος αναπαράστασης του φαινομένου.
Η κατανόηση της αναπηρίας, υπό το πρίσμα μόνο του ιατρικού μοντέλου, δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη στερεοτύπων και ρητορικής λεκτικού στιγματισμού. Για να επιτευχθεί, λοιπόν, μια νέα συγκρότηση αναπηρικής ταυτότητας, θα πρέπει να μπορούμε να κοιτάξουμε πέρα από τη βιολογική όψη.
Οπως για να χαραχτεί μια νέα πολιτική στρατηγική και να μετασχηματιστεί η αντίληψη της πολιτείας για το κοινωνικό κράτος, θα πρέπει να μην εγκλωβιζόμαστε στον κυρίαρχο λόγο που υποτάσσει τα άτομα με αναπηρίες σε άνισες σχέσεις εξουσίας, επενεργώντας στην ταυτότητά τους και νομιμοποιώντας την προκατάληψη και τον εξοστρακισμό τους. Γιατί αυτό είναι πολιτική αναπηρία.
Ακούστε επίσης
Σχόλια