Από το efsyn.gr / Ιωάννα Σωτήρχου
Ακόμη μία πειραματική μελέτη σε αρουραίους έρχεται να επιβεβαιώσει πόσο σπουδαίο ρόλο παίζει η μουσική στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των ατόμων, αυτή τη φορά, μάλιστα, στις περιπτώσεις που αυτά έχουν υποστεί μητρικό αποχωρισμό, έστω και για μόνο τρεις ώρες ημερησίως την περίοδο που θηλάζουν.
Οι ευεργετικές συμπεριφορικές και νευρωνικές επιδράσεις της μουσικής παρουσιάζονται στην πολύ πρόσφατη έρευνα που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό Behavioural Brain Research από Ελληνες επιστήμονες.
Τη μελέτη υπογράφουν οι Αντώνης Παπαδακάκης, Κυριακή Σιδηροπούλου και Γιώργος Παναγής από τα Τμήματα Ψυχολογίας και Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας του ΙΤΕ.
Σύμφωνα με τη μελέτη τους, η μουσική όχι μόνο αναστρέφει τις αρνητικές συμπεριφορικές επιδράσεις του μητρικού αποχωρισμού αλλά και την εκφύλιση των δενδριτικών ακανθών που αυτός προκαλεί στους νευρώνες του ιππόκαμπου στον εγκέφαλο.
❗️Για όποιον ενδιαφέρεται για τη μελέτη θα μπορεί να την ανασύρει ελεύθερα για περιορισμένο χρονικό διάστημα.
«Η μουσική αυξάνει την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο και μπορεί να έχει θεραπευτική δράση στην ιατρική»
Για τον τρόπο που επιδρά η μουσική στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη αλλά και την ιδιαίτερη σημασία των ευρημάτων της μελέτης μιλήσαμε με τον καθηγητή Βιοψυχολογίας στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργο Παναγή.
● Είναι γνωστή η «επίδραση του Μότσαρτ» αλλά των οι μουσικών ήχων στον ανθρώπινο εγκέφαλο και σε νευρο-βιολογικούς μηχανισμούς οι οποίοι φαίνεται να μειώνουν το στρες. Πού βασίσατε εσείς την έρευνά σας;
Πράγματι, η μουσική φαίνεται ότι είναι ένα ερέθισμα που επιδρά ευεργετικά σε επίπεδο σωματικής και ψυχικής υγείας, όπως συμβαίνει βέβαια και με άλλα ερεθίσματα-δραστηριότητες, που είναι για παράδειγμα η σωματική άσκηση. Σύμφωνα με δεδομένα που υπάρχουν και από άλλες μελέτες, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σαν φάρμακο με ενδιαφέρουσες θεραπευτικές προοπτικές.
Το πιο γνωστό εδώ και χρόνια είναι το ότι μειώνει το στρες και ενδεχομένως να δρα και αναλγητικά, αν σκεφτούμε για παράδειγμα την απαλή μουσική που μπορεί να ακούμε σε μια επίσκεψη στον οδοντίατρο, που ανακουφίζει από τον φόβο και τον πόνο. Μάλιστα υπάρχουν διάφορες μελέτες στον άνθρωπο που δείχνουν ευεργετικά οφέλη της μουσικής σε ποικίλα συστήματα του οργανισμού.
● Τι ακριβώς μελετήσατε εσείς;
Οι αλληλεπιδράσεις γονέα - απογόνου αποτελούν σημαντικότατο περιβαλλοντικό στοιχείο, έχοντας την ικανότητα να επηρεάζουν την ανάπτυξη, την επιβίωση, τη φυσιολογία και τη συμπεριφορά. Επιπλέον, υπάρχουν αποδείξεις ότι οι επιπτώσεις των αρνητικών εμπειριών σε νεαρή ηλικία, που εμφανίζονται μετέπειτα στη ζωή, ρυθμίζονται από αλλαγές στη νευροενδοκρινική λειτουργία...
Η διατάραξη, λοιπόν, της σχέσης γονέα - απογόνου δύναται να προκαλέσει δομικές αλλαγές που επηρεάζουν τη συμπεριφορά του ατόμου κατά την ενήλικη ζωή του. Ετσι, προσπαθήσαμε να δούμε ποια μπορεί να είναι η επίδραση της μουσικής σε πειραματόζωα, σε δύο κύριες ομάδες: μία ομάδα ελέγχου και μία ομάδα που είχε υποστεί σύντομο μητρικό αποχωρισμό πριν από τον απογαλακτισμό, όταν δηλαδή η μάνα είναι απαραίτητη για τα νεογνά. Το συγκεκριμένο μοντέλο μητρικού αποχωρισμού που χρησιμοποιήσαμε είναι έγκυρο και αξιόπιστο και είναι γνωστό από τη βιβλιογραφία ότι είναι στρεσογόνο και προκαλεί άγχος και κατάθλιψη στους επίμυες κατά την ενήλικη ζωή.
Στη συνέχεια, οι δύο παραπάνω ομάδες χωρίστηκαν σε δύο επιπλέον: μία που εκτέθηκε σε μουσική και συγκεκριμένα τη σονάτα Κ. 448 για δύο πιάνα, από τη στιγμή του απογαλακτισμού μέχρι την ενηλικίωση, και μία που δεν εκτέθηκε καθόλου σε μουσική και διαβίωνε σε σταθερό περιβάλλον.
● Τι διαπιστώσατε;
Σύμφωνα με τα ευρήματα της μελέτης μας, οι επίμυες που υπέστησαν μητρικό αποχωρισμό και δεν εκτέθηκαν στη μουσική εμφάνισαν αγχογόνους αντιδράσεις, καταθλιπτικόμορφη συμπεριφορά, μειωμένη κοινωνικότητα και μειωμένο αριθμό ώριμων δενδριτικών ακανθών στον ιππόκαμπο. Αντίθετα, στην ομάδα που υπέστη μητρικό αποχωρισμό αλλά είχε εκτεθεί στη μουσική αναστράφηκαν όλες αυτές οι αρνητικές συμπεριφορικές επιδράσεις καθώς και η μείωση των δενδριτικών ακανθών του ιππόκαμπου.
Οι δενδριτικές άκανθες είναι κάποια μορφώματα, εξογκώματα, σαν κουμπιά πάνω στους δενδρίτες των νευρώνων, στα οποία γίνονται οι συναπτικές επαφές ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα: όσο πιο πολλές είναι οι δενδριτικές άκανθες, δηλαδή όσο πιο πολλά είναι αυτά τα εξογκώματα, τόσο πιο πλούσιες είναι οι επαφές που υπάρχουν σε αυτό το σημείο του εγκεφάλου. Στη μελέτη μας η μητρική αποστέρηση μείωσε τις ώριμες δενδριτικές άκανθες στον ιππόκαμπο που θα μπορούσαν να παίξουν ρόλο στις συναπτικές επαφές. Αντίθετα, στην ομάδα που είχε εκτεθεί σε μουσικά ερεθίσματα δεν παρουσιάστηκε αυτή η μείωση στις ώριμες δενδριτικές άκανθες.
Φαίνεται, επομένως, ότι η μουσική είχε ουσιαστικό ευεργετικό ρόλο αναστρέφοντας τις αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις και μειώνοντας τις ώριμες δενδριτικές άκανθες του ιππόκαμπου.
● Μπορείτε να μας εξηγήσετε ποια είναι η λειτουργία του ιππόκαμπου;
Είναι μία από τις πιο σημαντικές περιοχές στο εσωτερικό τμήμα του κροταφικού λοβού στον εγκέφαλο που παίζει πολύ κρίσιμο ρόλο στο συναίσθημα, στο άγχος και σε γνωσιακές λειτουργίες. Εχει ενοχοποιηθεί για την κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές και φυσικά στις άνοιες. Πέρα από αυτό, χαρακτηρίζεται από υψηλή πλαστικότητα, δηλαδή μπορεί να μεταβληθεί και να αλλάξει θετικά ή αρνητικά κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες.
Για παράδειγμα, το στρες και η κατάθλιψη μπορούν να οδηγήσουν σε εκφυλισμό των νευρώνων του ιππόκαμπου. Αυτός ο εκφυλισμός μπορεί να αναστραφεί και ακόμα και να δημιουργηθούν νέοι νευρώνες από αντικαταθλιπτικές αγωγές. Υπάρχουν ερεθίσματα/δραστηριότητες που αυξάνουν θετικά την πλαστικότητα στον εγκέφαλο. Η σωματική άσκηση φαίνεται ότι είναι ένα από αυτά. Βλέπουμε τώρα ότι και η μουσική μπορεί να παίξει τέτοιο ρόλο.
● Δηλαδή, αυτό είναι και το βασικό συμπέρασμα της μελέτης σας; Η μουσική «διορθώνει» τις βλάβες που προκαλούν στον εγκέφαλο οι στρεσογόνες καταστάσεις;
Ακριβώς! Η παρούσα μελέτη αναδεικνύει τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής τόσο στο επίπεδο της συμπεριφοράς όσο στην ανατομία-μορφολογία της συγκεκριμένης εγκεφαλικής περιοχής στα πειραματόζωα που υπέστησαν μητρικό αποχωρισμό.
● Σε τι έρχεται να συνεισφέρει η μελέτη σας;
Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον των νευροεπιστημόνων για την επίδραση της μουσικής στον εγκέφαλο και τη συμπεριφορά μας συνεχώς μεγαλώνει. Μία από τις πρώτες σχετικές έρευνες που δημοσιεύτηκε το 1993 στο έγκριτο περιοδικό Nature έδειξε ότι η ακρόαση της συγκεκριμένης σονάτας του Μότσαρτ, που τη χρησιμοποιήσαμε και εμείς, βελτιώνει την ικανότητα επεξεργασίας προβλημάτων που σχετίζονται με ανώτερες γνωστικές λειτουργίες. Από πιο πρόσφατες μελέτες έχει γίνει γνωστό ότι η μουσική αυξάνει την ντοπαμίνη στον εγκέφαλο και λειτουργεί ως ενισχυτής. Επίσης, ότι μπορεί να έχει θεραπευτική δράση στην ιατρική, επιδρώντας θετικά σε ποικίλα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού.
Μπορεί η μελέτη μας να έχει πραγματοποιηθεί σε πειραματόζωα, ωστόσο έρχεται να προσθέσει δεδομένα στη βιβλιογραφία για τις ευεργετικές επιδράσεις της μουσικής και επιπλέον παρέχει στήριξη σε κλινικές μελέτες που υποστηρίζουν τη χρήση της σε συγκεκριμένα θεραπευτικά πλαίσια μαζί με άλλες παρεμβάσεις-θεραπείες. Υπό αυτή την έννοια, η έρευνά μας είναι κρίσιμη στη συζήτηση για τον εμπλουτισμό του περιβάλλοντος, ιδιαίτερα μάλιστα νωρίς στη ζωή, καθώς τα αποτελέσματα μας υποδεικνύουν ότι ο μουσικός εμπλουτισμός μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά αναστρέφοντας τις αρνητικές επιδράσεις του στρες.
Σε κάθε περίπτωση, οι πειραματικές έρευνες οφείλουν να συνεχιστούν για τη μελέτη των επιδράσεων και σε άλλες περιοχές του εγκεφάλου, την πιθανότητα να επιδρούν και άλλα είδη μουσικής...
Σχόλια