Ο Αλέξανδρος της ελευθερίας


Από το enet.gr / Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΕΗΛΟΛΑΝΗ
ΜΕΤΑ ΤΟ ΠΟΛΥΚΡΟΤΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΗΣ ΟΡΙΑΝΑ ΦΑΛΑΤΣΙ, Ο ΠΑΝΑΓΟΥΛΗΣ ΕΠΙΣΤΡΕΦΕΙ ΣΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Οι επιθέσεις που η χώρα αυτή δέχεται τα τελευταία χρόνια έχουν τραυματίσει όλους εκείνους που, σαν κι εμένα, αγαπούν βαθιά την Ελλάδα, τον πολιτισμό της, την ιστορία της και το λαό της.

Ο Αλέξανδρος Παναγούλης επιστρέφει στα ιταλικά βιβλιοπωλεία, 35 χρόνια μετά το «Ενας Αντρας», το μπεστ σέλερ μυθιστόρημα της Οριάνα Φαλάτσι. Αυτήν τη φορά δεν πρόκειται για μυθιστορηματική βιογραφία, αλλά για ιστορική έρευνα βασισμένη κυρίως σε προσφάτως αποχαρακτηρισμένα ντοκουμέντα της CIA αλλά και των ιταλικών μυστικών υπηρεσιών.


Τη διεξήγαγε μια νεαρή Ιταλίδα ερευνήτρια, η Σαμάνθα Φαλτσατόρι, που επέδειξε υποδειγματική υπομονή και συνέπεια στα δύο χρόνια που ερεύνησε το θέμα της. Ο τίτλος είναι «Αλέξανδρος Παναγούλης, το πρόσταγμα της ελευθερίας» και μόλις εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Archeoares. Στο εξώφυλλο, το αφιερωμένο στον ήρωα της αντίστασης μνημείο που βρίσκεται στον ομώνυμο σταθμό του μετρό της Αθήνας.

«Το ενδιαφέρον μου για την ιστορική μορφή του Παναγούλη γεννήθηκε βεβαίως από την ανάγνωση του μυθιστορήματος της Φαλάτσι», δηλώνει η συγγραφέας. «Η μορφή του Παναγούλη αμέσως με εντυπωσίασε και με καταγοήτευσε: η ανένδοτη πάλη του για το πιο πολύτιμο αγαθό στον κόσμο, την ελευθερία, ήταν κάτι που με ενθουσίασε και που ταυτόχρονα με έβαλε σε σκέψεις: η χούντα, η ελληνική αντίσταση, ο αγώνας και οι βασανισμοί του Παναγούλη ήταν όλα γεγονότα της προηγούμενης μόλις γενιάς, αλλά εγώ και οι συνομήλικοί μου αγνοούσαμε τα πάντα. Και δεν μπορούσα να είμαι ικανοποιημένη μόνον από τις πληροφορίες που μου έδινε ένα μυθιστόρημα, όσο καλογραμμένο κι αν είναι. Αποφάσισα έτσι να ασχοληθώ συστηματικά με το θέμα, προσπαθώντας να στοιχειοθετήσω με την ιστορική έρευνα αυτό που ήταν έως τότε στο μυαλό μου μυθοπλασία. Η προσέγγιση δεν ήταν καθόλου εύκολη. Η μορφή του Παναγούλη προσφέρεται για ρητορικά σχήματα και ωραιοποιημένες καταγραφές σειράς ηρωικών πράξεων. Είναι δύσκολο να ξεχωρίσεις το μύθο από την πραγματικότητα, διότι συχνά στην περίπτωσή μας η ιστορική πραγματικότητα ξεπερνά το μύθο. Επί παραδείγματι, η παλικαρίσια και ανένδοτη στάση που ο Παναγούλης κράτησε στο Μπογιάτι και γενικότερα καθ' όλη την περίοδο της φυλάκισής του.

»Στο μυθιστόρημα της Φαλάτσι περιγράφεται σαν μια ηθική ρήξη με τη χούντα, μια στάση αρχής. Ενώ είναι εμφανές ότι ο Παναγούλης θέλησε να δώσει από τη φυλακή μια ακόμη πολιτική μάχη, να καταγγείλει στην Ελλάδα και το εξωτερικό πόσο ψεύτικες ήταν οι υποσχέσεις του Παπαδόπουλου για εκδημοκρατισμό».

Βεβαίως, δεν είναι τυχαίο που η Ιταλίδα συγγραφέας ανακάλυψε τη μορφή του ήρωα της αντίστασης ακριβώς την περίοδο που η Ελλάδα βρίσκεται στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου και αντιμετωπίζει μία από τις πιο βαθιές οικονομικές και πολιτικές κρίσεις της πρόσφατης ιστορίας της. Ξαφνικά, η νεότερη γενιά Ιταλών και γενικότερα Ευρωπαίων ανακάλυψε ότι η χώρα που τόσο μελέτησαν στο σχολείο, η πατρίδα της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας, βρίσκεται στο χείλος του γκρεμού και κινδυνεύει να παρασύρει μαζί της όλη την Ευρώπη. Κι αυτό διότι, σύμφωνα με τα ιταλικά μέσα ενημέρωσης, οι σύγχρονοι Ελληνες, σε αντίθεση με τους αρχαίους, είναι τεμπέληδες, διεφθαρμένοι και ζουν εις βάρος των Γερμανών φορολογουμένων. Δεν είναι ανάγκη να είναι κανείς βαθιά πολιτικοποιημένος για να υποψιαστεί ότι αυτό το αφήγημα δεν στέκει. Και να κάνει το επόμενο βήμα: να αρχίσει να ψάχνει από μόνος του την πραγματική ιστορία της «αμαρτωλής» χώρας. Να εξακριβώσει πόσο ακριβά πληρώθηκε στα μέρη μας η ελευθερία και η δημοκρατία και να βγάλει δικά του συμπεράσματα.
Η ερευνήτρια Σαμάνθα Φαλτσατόρι, συγγραφέας της νεοκδοθείσας ιστορικής έρευνας «Αλέξανδρος Παναγούλης, το πρόσταγμα της ελευθερίας»

«Σίγουρα η κρίση επανέφερε την Ελλάδα στην επικαιρότητα», σχολιάζει η Φαλτσατόρι. Οι επιθέσεις που η χώρα αυτή δέχεται τα τελευταία χρόνια έχουν τραυματίσει όλους εκείνους που, σαν κι εμένα, αγαπούν βαθιά την Ελλάδα, τον πολιτισμό της, την ιστορία της και το λαό της. Σπούδασα σε κλασικό λύκειο, όπου η μελέτη των αρχαίων ελληνικών είναι βασικότατο μάθημα. Αγάπησα τη γλώσσα αυτή από την πρώτη στιγμή και αυτό σίγουρα κέντρισε το ενδιαφέρον μου προς κάθε τι το ελληνικό. Εχω μια πολύ καλή φίλη στην Ελλάδα, γνωριστήκαμε ενώ κάναμε και οι δυο μας εθελοντισμό. Εχω πάει στην Ελλάδα τρεις φορές. Την τελευταία φορά επισκέφθηκα τις τοποθεσίες που συνδέονται άμεσα με την περιπετειώδη ζωή του Παναγούλη: στη Γλυφάδα, όπου ήταν το πατρικό του σπίτι, στη λεωφόρο Βουλιαγμένης όπου σκοτώθηκε, στον παλιό στρατώνα της ΕΣΑ, στον τάφο του, στη Μητρόπολη όπου έγινε η κηδεία του. Πολύ συγκινητικό. Και αναρωτιόμουν πώς θα αντιδρούσε μπροστά στη σημερινή κρίση, τι θα έλεγε για τους ναζιστές στο Κοινοβούλιο».

Η Φαλτσατόρι δεν θεωρεί ότι το πορτρέτο που σχηματίζει ο αναγνώστης του βιβλίου της διαφέρει πολύ από το μυθιστορηματικό τής Οριάνα Φαλάτσι: «Ηταν άνθρωπος με βαθιές ηθικές αρχές. Πίστευε ακράδαντα στη δημοκρατία και την ελευθερία, αλλά όχι στην εκδίκηση. Κατά την κατάθεσή του στη δίκη των βασανιστών του ΕΑΤ-ΕΣΑ κράτησε πολύ ανθρώπινη στάση απέναντι στους βασανιστές του, τόσο που ο Τύπος της εποχής δεν έκρυψε την έκπληξή του. Ο ίδιος εξήγησε ότι ήθελε να ξεφύγει από τη λογική του κακού, που κυριαρχούσε την εποχή της δικτατορίας. Φτάνει πια με τη βία και την εκδίκηση. Ηταν δημοκράτης και πατριώτης: αγαπούσε τη χώρα του, αγαπούσε τους Ελληνες και είχε πάντα μια ιδεώδη αντίληψη για τη χώρα και τον ελληνισμό».

Γνώρισα τη Σαμάνθα Φαλτσατόρι ένα βράδυ του περασμένου Μάρτη, όταν παρουσίασα σε αίθουσα του Δήμου της Περούτζα το βιβλίο μου για τη Χρυσή Αυγή. Μετά την παρουσίαση, με πλησίασε διστακτικά και μου εξήγησε την έρευνα που είχε ήδη ξεκινήσει από τις αρχές του περασμένου έτους. Αμέσως ενθουσιάστηκα και προσφέρθηκα να τη βοηθήσω με τις ελληνικές πηγές, αρχής γενομένης βεβαίως από το πολύ καλό βιβλίο του Κώστα Μαρδά, που της ήταν δύσκολο να συμβουλευτεί λόγω γλώσσας. Οταν μου ζήτησε να φροντίσω για την εισαγωγή, της πρότεινα να επικεντρωθώ στις σχέσεις του Παναγούλη με τον Πολύκαρπο Γιωρκάτζη και τους Κύπριους αγωνιστές εναντίον της χούντας. Ηταν ένα σημαντικό κεφάλαιο όχι μόνον της αντιστασιακής δράσης του μεγάλου αγωνιστή, αλλά και της ευρύτερης πατριωτικής αντίληψης του αντιδικτατορικού αγώνα: θεωρούσε τη χούντα ως επιτομή της συστηματικής εθνικής μειοδοσίας που προωθούσε η μετεμφυλιακή ελλαδική Δεξιά. Η σχέση του Παναγούλη με την Κύπρο είναι ένα κεφάλαιο σημαντικό, αλλά πολύ δύσκολο για τη νέα ερευνήτρια, που κινδύνευε να χαθεί μέσα στην πολυπλοκότητα της σχέσης.

Το βιβλίο περιέχει επίσης και μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη της συγγραφέως με τον Ντενί Λανγκλουά, το Γάλλο δικηγόρο ο οποίος για λογαριασμό της Διεθνούς Ενωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων παρακολούθησε τη δίκη του Παναγούλη και συνεισέφερε σημαντικά στη δημιουργία ενός μεγάλου κινήματος αλληλεγγύης προς το φυλακισμένο αντιστασιακό. 

Σχόλια