Για τον Κώστα Σπανό απ' το jazz in jazz

Χειμώνας 1996

Έχω παρατηρήσει πολλές φορές στη ζωή μου ότι με πολλούς ανθρώπους μια σχέση μπορεί να ξεκινά πολύ θετικά και να εξελιχθεί είτε αδιάφορα, είτε άσχημα. Άλλες πάλι συμβαίνει εντελώς το αντίθετο, ξεκινά αδιάφορα ή αρνητικά και καταλήγει αλλιώς. Έτσι έγινε με τον Κώστα τον Σπανό απ' το jazz in jazz στο Κολωνάκι. Όταν πρωτοπήγα στο jazz in jazz δεν μ' άρεσε καθόλου το στυλ του, μα καθόλου.


Ήμασταν θυμάμαι μεγάλη παρέα, κάποια στιγμή αργά, περασμένες δύο θα 'ταν ο Κώστας πήγε να περάσει κάτω απ' την μπάρα, κάποιος τον εμπόδισε και του φώναξε, ''κάνε άκρη ρε να πάω να κατουρήσω''. Όταν ήρθε πίσω, το ξανά 'πε δυνατά, ''πήγα για κατούρημα ρε εδώ είμαι''. Με νευρίασε αυτή η άνεση. Ξαναπήγα όμως με παρέα και μόνος, με σχέσεις και χωρίς. Τις πιο πολλές φορές πήγαινα μόνος, μεσοβδόμαδα κυρίως, αρχικά φοιτητής, μετά εργαζόμενος. Ησύχαζα. Άκουγα ελάχιστη jazz πριν γνωρίσω τον Κώστα, το ίδιο και τώρα. Στο ενδιάμεσο βρίσκεται όλη η ουσία.


Η γνωριμία

Δεν ξέρω πότε γνωριστήκαμε και σε ποια επίσκεψη στο μαγαζί, έγινε απλά, όπως πρέπει να 'ναι οι σχέσεις.

Ο Κώστας σε ενότητες
Για το ποδόσφαιρο και την βία στα γήπεδα

''Τι αγώνα έχει αυτή την Κυριακή; Παναθηναϊκός - ΑΕΚ; Βάλε μέσα όσους χωράει, 70 - 80 χιλιάδες. Ούτε έναν αστυνομικό όμως, στο τέλος θα μείνουν οι μισοί, δεν πειράζει έχει και δεύτερο γύρο...έχει και άλλα ντέρμπι.'' Έλεγε.

Για τους πολιτικούς
Τα έβαζε με τον Θείο τον Καραμανλή, ''αυτός διέλυσε την Αθήνα με την ανεξέλεγκτη δόμηση'' έλεγε.

Την προεκλογική περίοδο του 2000 (τότε ήταν νομίζω) όταν άρχισε να ανατέλλει το αστέρι του Αλογοσκούφη βρεθήκαμε ένα βράδυ στο μαγαζί. ''Άκου να δεις τι έπαθα το μεσημέρι'' μου 'πε. ''Κοιμόμουνα και με ξύπνησε το τηλέφωνο, το σηκώνω και μου λέει μια κοπελίτσα κύριε Σπανέ σας τηλεφωνώ απ' το εκλογικό γραφείο του κυρίου Αλογοσκούφη, ο κύριος Αλογοσκούφης θέλει να σας ενημερώσει... Την διέκοψα και της λέω συνέχισε ο Κώστας, άκου να δεις κοπέλα μου ούτε ξέρεις μέχρι ποια ώρα δούλευα το βράδυ, ούτε ξέρεις μέχρι ποια ώρα θα δουλεύω απόψε και με παίρνεις και με ξυπνάς μεσημεριάτικα, άντε παράτα με και εσύ και αυτός που δεν τον ξέρω ο Αλογομούρης πως τον είπες.''

Για τον ερχομό των παιδιών στον κόσμο
Νομίζω πως έλεγε πως ''τα παιδιά είναι ωραίο ''πράγμα'''', αλλά δεν πρέπει να κάνεις. ''Σε τι κόσμο θα τα φέρεις ρε; Πως θα μεγαλώσουν; Κακό θα τους κάνεις, ο κόσμος πάει κατά διαόλου. Είσαι ξύπνιος μου 'λέγε δεν θα κάνεις το λάθος.''

Θυμάμαι θολές περιγραφές απ' τα παιδικά του χρόνια. Έλεγε για ξημερώματα και ύπνους πάνω σε παλέτες μετά από διάφορες δουλειές, του ποδαριού για λίγες δραχμές, έλεγε πως χόρταινε την πείνα του με ξερά μπαγιάτικα κουλούρια. Λίγα λόγια για τους γονείς του, κυρίως για τον πατέρα του, δεν θυμάμαι αν γνώρισε την μάνα του. Ο πατέρας του είχε το ίδιο όνομα με 'μένα, το έλεγε σχεδόν πάντα όταν το 'φερνε η κουβέντα. ''Ο Σπανός'', έτσι νομίζω τον ανέφερε.




Χειμώνας 1996

Σκόρπιες στιγμές

Θυμάμαι πολλές φορές πήγαινα νωρίς στο μαγαζί, 20:00 - 20:30 πριν ανοίξει, καθόμασταν έξω, στο μικρό πεζοδρόμιο τον ζεστό καιρό, μπροστά στο ντεσεβό, δίπλα στην παλιά BMW. Κουβεντιάζαμε, τρώγαμε καμιά κρέπα με σπανάκι και τυρί στο φούρνο, δίπλα, στην κρεπερί. Χαλαρές κουβέντες, ήρεμες στιγμές, μικρές διακοπές για να χαιρετίσει κάποιον γείτονα που περνούσε.

Πολλές φορές πήγαινα στο σπίτι πιο πάνω απ' το μαγαζί, στη γωνία με Δεινοκράτους, στο ανηφορικό στενάκι. Πίναμε ελληνικό καφέ, στο πετρογκάζι που άναβε με το χαρακτηριστικό μακρύ τσακμάκι σπίθας. Κουβεντιάζαμε, δίπλα στο φλίπερ, απέναντι απ' την τηλεόραση με πρόσοψη το σκαλιστό κάδρο στα μέτρα της. ''Απ' το Μοναστηράκι το πήρα, μέτρα την δικιά σου και ψάξε να βρεις κανένα'' μου 'λέγε. Έδινε άλλη διάσταση στην τηλεόραση το κάδρο. Άλλες φορές μου 'λέγε αν ποτέ βρω μαδέρια από σπίτι παλιό να τα κρατήσω και να τα κάνω κρεβάτι, κι ότι δεν υπάρχει πιο γερό κρεβάτι.

Δεν παίρνω ταξί έλεγε, ''μια φορά που σήκωσα το χέρι μου στην Πανεπιστημίου, σταμάτησε όταν του 'πα Δεξαμενή πήγε να φύγει και ξίνισε τα μούτρα του επειδή ήταν αντίθετα, άρχισα να του κλωτσάω τις πόρτες, του κερατά. Τι σταματάς ρε αφού δε θα με πάρεις;''

Είχε πολύ θυμό μέσα του, δεν τον έβγαζε όμως εδώ και 'κει. Άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει νωρίτερα απ' ότι έπρεπε και πολλές φορές μόνοι έχουν έντονο βαθύ θυμό μέσα τους.

Ακόμα μια φορά, νωρίς. Καθόμασταν μέσα, δεν ξέρω πως το 'φέρε η κουβέντα και του ανέφερα στίχους από τους Στέρεο Νόβα, από το ''Παζλ στον αέρα''. Μερικές φορές τις νύχτες περνάς σε κλειστά μπαρ της συμφοράς νοιώθεις πως είσαι ανασφαλής σε κάθε κατάχρηση επιρρεπής. ''Ώπα ρε'' μου 'πε ''αυτό είναι καλό φέρε να το ακούσω καμιά φορά''. Του 'πα πως είναι ηλεκτρονική μουσική. ''Φέρτο' ρε, δε με νοιάζει, είναι ωραίο αυτό''.

Ανταλλάσσαμε πολλές φορές συνταγές, του 'λεγα για τον σολωμό που 'κανα ωμό, αυτός ήταν πολύ του καυτερού, σχεδόν πάντα έλεγε: ''αν βάλεις μέσα κάτι να καίει θα γίνει τέλειο''.

Κάθε Κυριακή πήγαινε Μοναστηράκι και μετά για φαγητό Θησείο στην πλατεία. Ήταν απόλυτα εναρμονισμένος με τον χώρο, έμοιαζε να 'ναι στο σπίτι του. Το ίδιο και στο μαγαζί για φαγητό, σαν να 'ταν στην τραπεζαρία του. Ήταν για τον κόσμο κινούνταν σαν μην υπάρχει ενώ ήταν βασικός συντελεστής του όλου, εντός και εκτός jazz in jazz.

Ιστορίες που ξέχασα, απ' τα καράβια. Ιστορίες απ' την Κρήτη. Ο παλαίμαχος μποξέρ και μια πρόταση στον Κώστα σε κάποιο λιμάνι. Το μεγαλείο του ανθρώπου όταν αγαπά πραγματικά.

Ιστορίες για τις ζωές σπουδαίων ανθρώπων της jazz. Του άρεσε να λέει για τον Miles Davis και τον λόγω που έπαιζε με την πλάτη γυρισμένη στο κοινό.

Ήταν χαρακτηριστικές κάποιες λέξεις που χρησιμοποιούσε, ξεθαμένες από άλλη εποχή. Την μηχανή την έλεγε μοτοσακό, το κράνος το 'λέγε κάσκα.

Μου 'χε γράψει ένα cd, είναι Dave Brubeck μαζί με κάποιον ακόμα, (που και δεν θυμάμαι ποιος είναι και η ελλιπείς γνώσεις μου στη jazz μουσική δεν μ' αφήνουν να σας μεταφέρω) όπως βλέπετε απ' τα γράμματα του Κώστα πρόκειται για ένα live στο Βερολίνο. Έχει μουσικάρες το cd, το 'παίζε ένα βράδυ στο μαγαζί, όταν ρώτησα τι είναι μου 'πε ότι θα μου το γράψει.


                            

Ήταν να φύγω για τον στρατό, το 1998. Το θυμάμαι σαν τώρα. Μια από τις τελευταίες φορές που πήγα στο μαγαζί πριν φύγω για ''μέσα'' μου 'πε: ''να σου πω'' και γύρισε προς τα μπουκάλια, ξαναγύρισε προς το μέρος μου με κάτι μικρό. ''Πάρ' το μου το 'δώσε ο Νίκος το 'χει γράψει για το στρατό, καλό είναι διάβασέ το....''
                                         



Σε μια άδεια του ανέφερα πως κάποιο ''στέλεχος'' σε μια επιθεώρηση μου ''την είπε'' για το βιβλίο. Θύμωσε, δεν μπορούσε αυτού του είδους την εξουσία. Πήρε αμέσως τηλέφωνο να το πει στον Νίκο, νομίζω μου τον έδωσε να μιλήσουμε κιόλας. Δεν θυμάμαι καλά.

Είπαμε είχε θυμό μέσα του. 

Ένα βράδυ Δευτέρας δεν είχε δουλειά, τίποτα, ήταν περασμένες δώδεκα και ήμασταν οι δυο μας στο μαγαζί. Πρότεινε να πάμε στο Half Note έπαιζε ο Little Smokey Smother. Πήγαμε, δεν είχε πολύ κόσμο και εκεί, καθόμασταν άνετα. Κάποια στιγμή ο Smoother παίζοντας κιθάρα τριγύριζε ανάμεσα στο κόσμο, πλησιάζοντας στον Κώστα στάθηκε μπροστά του και συνέχιζε να παίζει. Ο Κώστας σαν σε υπόκλιση έσκυψε και σχεδόν κόλλησε το αυτί στην κιθάρα του Little Smokey Smother. Αντάλλαξαν ματιές και χαμόγελα. Φεύγοντας αγόρασε ένα cd του, εγώ το πήρα λίγες μέρες μετά, ήμουν φοιτητής και δεν είχε λεφτά εκείνο το βράδυ.



                             

Κάποια χρονιά δεν θυμάμαι πια ήταν, στις 21 Μαίου του 'κανα δώρο ένα ινδιάνικο τυμπανάκι περιστροφής. Σκέφτηκα ότι βγάζει ήχο, ενώ θυμίζει άλλες καταστάσεις πιο ανθρώπινες. Του 'δώσα λέγοντας του ''κάτι μικρό για την γιορτή σου''. Άνοιξε την σακούλα και είχαμε σκεφτεί το ίδιο πράγμα. ''Τι λες ρε'' μου 'πε και συνέχισε ''αυτό είναι μικρό; βγάζει ήχους ρε, άκου'' και το στριφογύρισε συνεχίζοντας, ''ινδιάνοι άλλο πράγμα''. Νομίζω αναρωτήθηκε ποιο θα 'ταν τ' όνομά του αν ήταν ινδιάνος. 

Μια βραδιά κουβεντιάζαμε για το πια όργανα είναι το πιο εκφραστικά. Τα έγχορδα ή τα πνευστά; Ψιλοείχαμε καταλήξει στα έγχορδα λόγω της εικόνας των χορδών που πάλλονται, σαν την ψυχούλα μας, σαν το φυλλοκάρδι μας. Ξαφνικά ο Κώστας είπε: ''όχι ρε, όχι ρε μεγάλε, τα πνευστά... βγαίνει από μέσα ρε, από την ψυχούλα μας, την αγγίζει, αυτά είναι τα πιο εκφραστικά.''

Στο μαγαζί
Θύμωνε και έβριζε όταν κάποιοι λέρωναν στην τουαλέτα, ή αν του έκλεβαν κάποιο αντικείμενο από κάτω. ''Τι είναι αυτοί ρε; Τι καθίκια ρε;'' Έτσι τους έλεγε.

Το πιο πολύ καιρό που πήγαινα στο μαγαζί κάπνιζα πίπα. ''Έλα ρε άναψε να μυρίσουμε λίγο'' έλεγε.

Μου 'μάθε να πίνω 3άρι κονιάκ. ''Είναι πιο καλό απ' όλα τ' άλλα, μόνο 3άρι να πίνεις''.

Κάποια μέρα πήγα Σάββατο μετά από πολύ καιρό στο μαγαζί, γίνονταν χαμός, δεν έπεφτε τίποτα κάτω. Χώθηκα μέσα απ' τον κόσμο να πληρώσω φεύγοντας. Έσκυψε πάνω στο μπαρ πήρε τα λεφτά τα τσαλάκωσε και μου τα πέταξε πίσω φωνάζοντας: ''έτσι μαλάκα να 'ρχεσαι να με βλέπεις Σάββατο φύγε απ' δω ρε.''

Ήταν απολαυστικός όταν έπαιρνε κάποιος τηλέφωνο και ήθελε να ''κλείσει'' τραπέζι. ''Το μαγαζάκι είναι απλό, λαϊκό, τι τραπέζι να κλείσετε, ελάτε από εδώ να ακούσετε jazz μουσική''. Μετά σε κοιτούσε και γελώντας σχολίαζε ''άκου εκεί να ''κλείσουν'' τραπέζι''. Του άρεσε νομίζω κατά βάθος, του άρεσε πολύ. 

Το πρώτο καιρό που είχε ανοίξει το μαγαζί είχε γράψει στο πίνακα με την κιμωλία απ΄ έξω: ''πούλησα τα πρόβατα στο Καρπενήσι και ήρθα και άνοιξα μαγαζί στο Κολονάκι, αν πιάσει έχει καλώς, αν όχι τα πρόβατα είναι εκεί και με περιμένουν''. 

Πήγαινες να πάρεις δεύτερο ποτό όταν καθόσουν σε τραπέζι και δεν έφερνες μαζί σου το ποτήρι απ' το πρώτο. Σε κοιτούσε και σου 'λέγε ερωτηματικά και καμιά φορά με ειρωνεία, ''το ποτηράκι σου που 'ναι;'' Το κοιτούσες αμήχανα αν δεν ήξερες, και συνέχιζε, ''εσύ πίνεις, το άρωμά σου έχει, την γεύση σου, φέρτο ντε''. Πέταγε το υπόλοιπο νερού απ' τον πάγο και γέμιζε ξανά. Σε παραγγελία αν πήγαινες να φύγεις σου φώναζε, ''εεεπ περίμενε να πάρεις στραγάλια'' και ας σου έδινε φυστίκια. Πάντα στραγάλια έλεγε.



Η γωνιά για κάτω και τα cd player στην άκρη της μπάρας

Ένα βράδυ καθόμουν 3-4 σκαμπό δεξιά από την είσοδο της μπάρας (όπως την βλέπεις) που ήταν και η θέση του, μπροστά του ήταν 4-5 και μιλούσαν μαζί του για την μουσική, η συζήτηση είχε φουντώσει και υπήρχε έντονη διαφωνία. Ο Κώστας είχε αποτραβηχτεί λίγο, άκουγε την κουβέντα και διάλεγε μουσικές. Κάποια στιγμή ενώ άρχισε να γίνεται βαβούρα ''σήκωσε'' λίγο την φωνή του και τους λέει: ''σταματήστε ρε να πω κάτι σπουδαίο''. Δεν θυμάμαι τι είπε, δεν έχει σημασία τι είπε. Το ποιο σπουδαίο ήταν η παρέμβαση που έκανε, ο τρόπος που το έκανε.

Καθώς έφευγα απ' το μαγαζί, μόλις είχα βγει, τ' αυτιά βούιζαν απ' την ησυχία πια, δροσερό αεράκι, η εικόνα που έβλεπα μέσα στο μαγαζί, απ' το απέναντι πεζοδρόμιο καθώς ετοιμαζόμουν να φύγω με την μηχανή. Η πιο ωραία εικόνα, αργά μετά τις 01:00 - 01:30. Ο Κώστας στη θέση του, αριστερά στην μπάρα, στην γωνία όπως κοιτάς. Σαν τον καπετάνιο στην γέφυρα έμοιαζε. Jazz και κλασσική, κλασσική και jazz, εναλλάξ. Καμάρωνε για τις μουσικές του, καμάρωνε για το μαγαζί του......το σπίτι του. 

Κλείνοντας
Έφυγα απ' την Αθήνα για την Θεσσαλονίκη το 2003, νομίζω μου 'χε πει ''καλά κάνεις και φεύγεις, εδώ πια είναι χάος''. Τα πρώτα χρόνια πήγαινα στην Αθήνα αρκετά συχνά, ποτέ δεν πήγα στο μαγαζί, ποτέ δεν πήγα να τον δω. Δεν έτυχε, πέτυχε και δεν πήγα. Σαν να κλείδωσα όλες τις αναμνήσεις μέσα μου και δε θέλησα να βάλω άλλες μέσα τους.

Πολλές φορές τον σκεφτόμουν. Μια φορά το 2007 πήρα τηλέφωνο στο μαγαζί, 21:30 - 22:00 θα 'ταν. Άκουγα την μουσική από μέσα, ''δεν σε θυμάμαι ρε φίλε μου 'πε, δεν ακούγεται και καλά''. Είπαμε καληνύχτα και κλείσαμε.

Τώρα πια μετά τόσα χρόνια σκέφτομαι πως δεν πήγαινα ίσως γιατί φοβόμουν την κριτική του, που έκανα οικογένεια και δεν θα μπορούσα να τον κάνω να καταλάβει. Τελικά νομίζω ότι έχει να κάνει με την προσωπική δυσκολία για τις αλλαγές που έρχονται και ήρθαν με το πέρασμα των χρόνων. Ο ερχομός τους αποτελεί προδοσία για στάσεις και απόψεις άλλων περασμένων καταστάσεων.

Φέτος μέσα Μαρτίου ήρθε στο μυαλό μου, αμέσως σήκωσα το τηλέφωνο, πήρα στο μαγαζί. Από καιρό αναρωτιόμουν αν ζει ο Κώστας. Το σήκωσε κάποιος νεαρός, είπα ότι είμαι παλιός πελάτης και ότι έχω χρόνια να ''κατέβω'' στην Αθήνα και να μάθω νέα του Κώστα. Μου 'πε ότι ο Κώστας πέθανε πριν δυο χρόνια, είχε διάφορα προβλήματα υγείας και ότι για ένα διάστημα έζησε στην Σάμο. Αυτά.

Μετά δυο - τρεις μέρες πήρα τηλέφωνο τον Ανδρέα τον ''ψεύτη''. Είχαμε να μιλήσουμε μπορεί και δέκα χρόνια, το τηλέφωνό του το θυμάμαι απ' έξω γιατί είναι απ' τα πιο εύκολα νούμερα που υπάρχουν. Αυτό έλεγε και ο Κώστας, ''ρε συ αυτός έχει το πιο εύκολο νούμερο, ακόμα και 'γω το θυμάμαι''. Ο Ανδρέας ήταν αυτός που είχε κανονίσει και πήγαμε στο jazz in jazz όταν ήταν η δική μου πρώτη φορά. Το ''ψεύτη'' του το 'χε βγάλει ο Κώστας γιατί σχεδόν ποτέ δεν τηρούσε τις υποσχέσεις του σχετικά με το πότε θα περάσει απ' το μαγαζί.

Έτσι λοιπόν έστω κι απ' το τηλέφωνο βρεθήκαμε με τον Ανδρέα μετά από πολύ καιρό. Μιλήσαμε δυο - τρεις φορές, έμαθα ότι ο Κώστας πέθανε στην Σάμο τον Φλεβάρη του 2011 και τώρα πια είναι στου Ζωγράφου δίπλα στην φοιτητική εστία. Γεννήθηκε το 1942. Είπαμε όταν ''κατέβω'' στην Αθήνα να πάμε να τον επισκεφτούμε.

Τα κλασσικά τα ξέρουν λίγο πολύ όλοι, για το τάμα να επισκεφτεί τον τάφο του Καζαντζάκη, για το ρίζωμα στην Κρήτη, για τα καράβια πιο πριν και τις μουσικές που μάθαινε εκεί. Εδώ έβαλα πράγματα για τον Κώστα τον Σπανό όπως τον γνώρισα και όπως κάναμε παρέα κάποιες φορές. 

Εδώ και πολύ καιρό όταν ακούω jazz κατευθείαν έρχεται η γεύση από 3άρι κονιάκ και καπνός πίπας, έρχεται στα μάτια η εικόνα της ξύλινης μπάρας με τα ποτήρια, το καπνό να ανεβαίνει και τα περιστρεφόμενα τασάκια άλλης εποχής (''να βάζεις λίγο λαδάκι μετά το πλύσιμο γυρνάνε ξανά κανονικά'' μου έλεγε).

Με δυσκόλεψε πολύ να τελειώσω το κείμενο, σαν να κλείνει κάτι μέσα μου. Πολλές φορές όταν τελειώνουν πράγματα δυσκολευόμαστε οι άνθρωποι. Δυσκολεύομαι και 'γω πολλές φορές όταν αλλάζουν τα πράγματα. Στην πόρτα στο μαγαζί είχε κρεμασμένη μια ταμπέλα που έγραφε μέχρι τις 03:00 από σεβασμό. Ήξερε από σεβασμό ο Κώστας.


Χορεύοντας - Χειμώνας 1996
Αποφασίσαμε μαζί με τον Ανδρέα να κάνουμε ένα blog για τον Κώστα και το στήνουμε μαζεύοντας υλικό για τον ίδιο. (www.jazzinjazzfriendskostasspanos.blogspot.gr) Με την ευκαιρία της αναφοράς του blog να πω ότι όποιος έχει οποιοδήποτε υλικό σχετικό με τον Κώστα, ακόμα και σκέψεις ή μνήμες και θέλει να μοιραστεί μαζί μας μπορεί να το στείλει στο: jazzinjazzfriendskostasspanos@gmail.com. Ο Ανδρέας σίγουρα έχει να πει πιο πολλά για τον Κώστα απ' ότι εγώ. Μου 'πε για μια φωτογραφία που 'ναι μαζί και η Δεινοκράτους είναι χιονισμένη.

Δείτε τα δυο βίντεο που ακολουθούν, κοντά στο 7ο λεπτό μας μιλά και ο Κώστας. Είναι πολύ πιο αδύνατος από τότε που πήγαινα εγώ στο μαγαζί.

                                 


                                 



''....με βοήθησε ο Θεός που λένε, ήξερα και τι έκανα, τι κρατούσα στα χέρια μου, την jazz δηλαδή''. 
Κώστας Σπανός
1942 - 2011

              

β.ψ.

Σχόλια