Από το efsyn.gr / Στο κέντρο του περιθωρίου / Του Περικλή Κοροβέση
Ο συνεταιρισμός και ο συνδικαλισμός είναι έννοιες απαξιωμένες στην Ελλάδα. Οι συνεταιρισμοί, ιδίως οι αγροτικοί, είναι συνδεδεμένοι με τη ρεμούλα. Ο συνδικαλισμός ταυτίζεται με τους εργατοπατέρες που επιδιώκουν πολιτική καριέρα. Κατά κανόνα ο κόσμος αδιαφορεί για αυτά τα κινήματα, που στην κορυφή τους έχουν πάντα ανταγωνιζόμενες πολιτικές παρατάξεις. Και δεν έχει άδικο. Αυτά τα κινήματα είναι συλλογικότητες που διαμορφώθηκαν ιστορικά για να προασπίσουν τα συμφέροντα των μελών τους και της κοινωνικής τάξης που εκπροσωπούν. Τα εξουσιαστικά κόμματα, δηλαδή τα κόμματα που πιστεύουν στην εξουσία και την ιεραρχία, θεωρούν τα μέλη αυτών των κινημάτων «μάζα» που πρέπει να αποδεχτεί την ηγεμονία τους. Θεωρούν πως όσο πιο πολλά άτομα στρατολογήσουν στο κόμμα τους, τόσο πιο σωστή είναι η γραμμή τους.
Και εδώ έχουμε πλήρη αντιστροφή των νοημάτων. Αντί να ενισχύεται η κοινωνία, ενισχύεται η εξουσία του κόμματος πάνω στην κοινωνία, με αποτέλεσμα αυτή να ασφυκτιά, να μην απελευθερώνεται και να εξατομικοποιείται. Και αυτό είναι το καλύτερο δώρο στο κράτος. Το μεμονωμένο άτομο αισθάνεται αδύναμο και ανήμπορο και μάταια προσπαθεί να προσαρμοστεί με αυτό που είναι νόρμα για όλους. Ο ψυχαναλυτής Andrew Samuels* διαγιγνώσκει μια πολύ σοβαρή αρρώστια και την ονομάζει νορμαλοπάθεια. Ο άνθρωπος χάνει την ατομική του προσωπικότητα, που είναι μοναδική, και γίνεται μαζάνθρωπος. Δηλαδή ένα τίποτα. Και αυτό μπορεί να το διαπιστώσει ο καθένας μας χωρίς να είναι ειδικός. Πόσους έχουμε ακούσει να λένε πως δεν γίνεται τίποτα και ούτε μπορούμε να κάνουμε κάτι.
Στην αντίπερα όχθη κινείται ο πραγματικός συνεταιρισμός, του οποίου τις απαρχές βρίσκουμε στην αρχαιότητα, πολύ αργότερα συναντούμε συνεταιρισμούς στην Κρήτη, για να φτάσουμε στα Αμπελάκια της Θεσσαλίας το 1777. Και από εκεί και πέρα στη διάρκεια του 19ου αιώνα έχουμε συντροφίες σε αστικά κέντρα και νησιά. Παρ’ όλα αυτά δεν δημιουργήθηκε στιβαρή παράδοση σε σύγκριση με άλλες χώρες όπως π.χ. στα Βαλκάνια και την Κεντρική Ευρώπη. Εκεί οι συνεταιρισμοί κατόρθωσαν να δημιουργήσουν δικά τους πολιτικά κινήματα -τον «αγροτισμό» (agrarianism)- που συνετρίβησαν στις συμπληγάδες του ανερχόμενου φασισμού και του μοσχοβίτικου «διεθνισμού» της Γ΄ Διεθνούς. Στα καθ’ ημάς μπορούμε να εντοπίσουμε την απαρχή του σύγχρονου συνεταιριστικού κινήματος στον Αλμυρό του Βόλου το 1900 που έστησαν ένας δάσκαλος και ένας γεωπόνος που βρέθηκαν τυχαία στην περιοχή. Μέχρι να πείσουν τους δύσπιστους χωριάτες έφτυσαν αίμα. Εντούτοις ο σπόρος είχε ριχτεί και απέδωσε καρπούς. Κορυφαίοι πολιτικοί όπως ο Αλ. Παπαναστασίου και αργότερα ο Αλ. Μπαλτατζής, για να σταθούμε μόνο σε αυτούς γιατί υπήρξαν και πολλοί άλλοι, διαμόρφωσαν το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα. Σήμερα ό,τι ελάχιστο έχει απομείνει από το έργο τους ξεπουλιέται σε τιμή ευκαιρίας. Κράτος, φαυλοκρατία και Αγροτική Τράπεζα στάθηκαν ορκισμένοι εχθροί του συνεταιριστικού κινήματος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Συνεταιριστικής Συμμαχίας (ICA) που εδρεύει στη Γενεύη, το 2002 είχε καταγεγραμμένα 725 εκατομμύρια μέλη ανά τον κόσμο, που ανήκαν σε διάφορους συνεταιρισμούς παντός τύπου. Ο πραγματικός αριθμός σήμερα πρέπει να είναι πολύ μεγαλύτερος, γιατί οι συνεταιρισμοί του πρώην Κομμουνιστικού Μπλοκ και της Κίνας δεν μετριούνταν. Ηταν κρατικοί συνεταιρισμοί. Σύμφωνα με τις καταστατικές αρχές αυτού του οργανισμού, οι συνεταιρισμοί πρέπει να έχουν μερικά χαρακτηριστικά: εθελοντισμός, άμεση δημοκρατία (έλεγχος από τα μέλη), συμμετοχή (τα μέλη ελέγχουν το κεφάλαιο), αυτονομία, εκπαίδευση, συνεργασία με άλλους συνεταιρισμούς, φροντίδα για το περιβάλλον και την ανάπτυξη της περιοχής**. Οι συνεταιρισμοί είναι πολλών ειδών -προστασία των καταναλωτών, πιστωτικοί οργανισμοί, παραγωγικές μονάδες, αγροτικοί κ.λπ. Και όλοι αυτοί δημιουργούν δίκτυα συνεργασίας και αλληλεγγύης. Και κατά κανόνα λειτουργούν χωρίς ιεραρχία.
Στην καταστροφική εποχή που ζούμε, οι μη μαζάνθρωποι έχουν καταλάβει πως πρέπει να πάρουν πρωτοβουλίες και να υπερασπίσουν τον εαυτό τους. Και ο συνεταιρισμός εδώ είναι σωτήριος. Υπάρχουν πολλά πετυχημένα παραδείγματα από όλο τον κόσμο. Η Mondragon, που ιδρύθηκε στη Χώρα των Βάσκων, για να διαφυλάξουν την εθνική τους ταυτότητα την εποχή του Φράνκο, είναι σήμερα 7η μεγαλύτερη εταιρεία της Ισπανίας και εργάζονται σ’ αυτήν ως μέλη περίπου 70.000 άνθρωποι. Ανάμεσα στις δραστηριότητές τους είναι και ένα πανεπιστήμιο. Στους διάσημους συνεταιρισμούς είναι το Associαted Press που ιδρύθηκε το 1848. Η Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου ανήκει στους μουσικούς της και αυτοδιοικείται. Το ίδιο και η Φιλαρμονική του Βερολίνου, που προέκυψε από μια απεργία, και οι μουσικοί αποφάσισαν να κάνουν τη δική τους ορχήστρα. Και οι δύο μουσικοί οργανισμοί θεωρούνται από τους κορυφαίους του κόσμου.
*A. Samuels, Politics on the Couch, εκδ. Karnac, Λονδίνο
** Ολόκληρη η διακήρυξη στο www.ica.coop
perkor29@gmail.com
Σχόλια